نویسنده: محمد هارون خردمند
روز گذشته، یکی از نمایندگان مجلس جمهوری اسلام ایران در برنامه زنده تلویزیون اعلام کرد که ایران شب‌سه‌شنبه یک موشک قاره‌پیما را با موفقیت آزمایش کرده است.
این موشک جدید به‌صورت قاطع با عنوان “قاره‌پیما” معرفی شد، یعنی توان پرتاب به فاصله‌ای فراتر از ۵,۵۰۰ کیلومتر، که آن را در رده سلاح‌های استراتژیک قرار می‌دهد.
در همان اظهارنظر تلویزیونی گفته شد که سرعت این موشک تا ۲۵ برابر سرعت صوت (۲۵ ماخ) است، اگرچه هنوز تأیید مستقلی از طرف منابع مستقل نظامی یا اطلاعاتی بین‌المللی منتشر نشده است.
به‌طور معمول، رسیدن به سرعت ۲۵ ماخ در مرحله ورود مجدد ـ یعنی زمانی که کلاهک وارد جو زمین می‌شود ـ ممکن است ادعا شود، اما در فاز میان‌مسیر (فاز مداری یا نیمه‌مداری) این مقدار سرعت برای موشک‌های قاره‌پیما بسیار بالاست و باید با احتیاط به آن نگاه کرد.
درباره زمان ساخت این موشک، هنوز اطلاعات رسمی و دقیقی منتشر نشده است. هیچ منبع معتبری ادعا نکرده که این موشک طی چند سال ساخته شده یا پروژه آن به تازگی شروع شده است.
در رسانه‌ها، گمانه‌زنی‌هایی وجود دارد که بخش‌هایی از فناوری موشک‌های پیشرفته ایران ممکن است با پشتیبانی خارجی، انتقال دانش یا همکاری با کشورهای هم‌پیمان تأمین شده باشد، اما ایران همواره بر “بومی بودن” پروژه‌های نظامی خود تأکید کرده است.
در اظهارات رسمی سپاه و ساختارهای دفاعی ایران، معمولاً گفته می‌شود که تمام اجزای سامانه موشکی ـ از موتور تا سامانه هدایت و مواد ساختار سازنده ـ در داخل کشور طراحی و تولید شده است، اگرچه سطح تأیید مستقل این ادعا محل تردید است.
اگر ادعای قاره‌پیمایی این موشک درست باشد، آنگاه ایران به جمع معدودی از کشورهایی می‌پیوندد که توانایی عملیاتی ارسال موشک بالستیک به فاصله قاره‌ای را دارند. تا کنون تنها چند کشور دارای ICBM اثبات‌شده‌اند: ایالات متحده آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، بریتانیا، هند، پاکستان و احتمالأ کره‌شمالی.
برخی تحلیلگران نظامی هم می‌گویند حتی اگر این موشک هنوز در مرحله آزمایشی باشد، دست‌کم نشان‌دهنده جهشی چشمگیر در جاه‌طلبی‌های استراتژیک ایران است و ممکن است طراحی آن ترکیبی از فناوری‌های بالستیک و هایپرسونیک باشد.
طبق طبقه‌بندی بین‌المللی، برای اینکه یک موشک را قاره‌پیما (ICBM) بنامند، باید برد آن بیشتر از ۵,۵۰۰ کیلومتر باشد.
اگر این موشک واقعاً بردی در حدود ۸,۰۰۰ تا ۱۰,۰۰۰ کیلومتر داشته باشد، می‌تواند بخش زیادی از نقاط دوردست جهان را هدف قرار دهد — از جمله بخش‌هایی از قاره آمریکا یا آسیا — هرچند تأیید چنین بردهایی هنوز منتشر نشده است.
ریسک اصلی برای چنین موشکی، دقت آن، ساختار بازگشتی (reentry vehicle) و توان عبور از لایه دفاع موشکی پیشرفته طرف مقابل است. اگر کلاهک نتواند شرایط حرارتی و ساختاری بازگشت به جو را تحمل کند، مؤثر نخواهد بود.
همچنین بحث دیگری وجود دارد که سرعت‌هایی مانند ۲۵ ماخ در فاز ورود مجدد ممکن است قابل ادعا باشند، ولی برای مسیر عمده پرواز (midcourse) چنین سرعت‌هایی برای موشک‌های بالستیک فعلی چالش بزرگ علمی و مهندسی است.
کشورهای دارای ICBM اثبات شده، عموماً توان فنی و صنعتی بسیار پیشرفته‌ای دارند؛ ورود ایران به این باشگاه، اگر تأیید شود، می‌تواند معادلات راهبردی در منطقه و فراتر از آن را متحول کند.
این در حالی است که تا زمانی که مستندات فنی، تصاویر ماهواره‌ای مستقل و ارزیابی‌های تحلیلگران نظامی منتشر نشود، بسیاری از این ادعاها باید با شک و تردید مواجه شوند. اما اگر ایران واقعاً موفق به تولید و آزمایش عملیاتی موشک قاره‌پیمای ۲۵ ماخ شده باشد، این دستاوردی بزرگ و جدید در مراحل توان بازدارندگی استراتژیک خواهد بود.
