منبع: مجله Military
صنایع دفاعی روسیه در آستانه یک بازسازی تاریخی قرار دارند؛ بازسازی‌ای که هدف آن رساندن تولید تانک‌های زرهی به سطحی است که تنها در واپسین سال‌های اتحاد جماهیر شوروی تجربه شده بود. گزارش تازه «تیم اطلاعات منازعه» (Conflict Intelligence Team) نشان می‌دهد که مسکو قصد دارد تا سال ۲۰۲۸ تولید تانک را به بیش از ۱۰۰۰ دستگاه در سال برساند و تا میانه دهه ۲۰۳۰ این عدد را به مرز ۳۰۰۰ دستگاه افزایش دهد.
در دهه ۲۰۱۰، ارتش روسیه به‌طور متوسط تنها یک تانک جدید در سال دریافت می‌کرد. اما از زمان آغاز جنگ تمام‌عیار در اوکراین در فبروری ۲۰۲۲، تولید به‌سرعت افزایش یافته و بر اساس برآوردها، در سال ۲۰۲۴ به حدود ۲۸۰ تا ۳۰۰ دستگاه رسیده است. این افزایش تولید، برای جبران خسارات میدانی و بازسازی توان رزمی روسیه، امری حیاتی تلقی می‌شود.
در قلب این برنامه، کارخانه عظیم اورال‌واگون‌زاوود در نیژنی تاگیل قرار دارد؛ تنها کارخانه فعال تانک‌سازی در روسیه امروز، و یکی از اصلی‌ترین کارخانه‌های زرهی اتحاد شوروی سابق. در اواخر دوران شوروی، این مجتمع تنها تولیدکننده تانک T-72 بود؛ در حالی که کارخانه‌های اومسک‌ترانس‌ماش و مالیشف (اوکراین) مسئول تولید تانک‌های گران‌قیمت‌تر و پیشرفته‌تر T-80 بودند.
اکنون روسیه با بهره‌گیری از تجربه و زیرساخت این کارخانه‌ها، قصد دارد دو مدل اصلی تانک را به‌طور هم‌زمان تولید کند: T-90M که نسخه ارتقاءیافته T-72 است و T-80 که تولید آن، پس از نزدیک به سه دهه توقف، در مسیر احیا قرار دارد.
اقدامات اولیه برای احیای خط تولید T-80 در کارخانه اومسک از سال ۲۰۲۳ آغاز شده و در آوریل ۲۰۲۴، موتورهای گاز توربینی ویژه این تانک مجدداً به تولید رسید. با وجود نبود زمان‌بندی دقیق برای آغاز رسمی تولید انبوه، منابع روسی از طراحی نسخه‌ای پیشرفته‌تر از T-80 خبر می‌دهند که ممکن است از نظر فناوری، حتی فراتر از T-90M باشد و برخی ویژگی‌های مدرن مانند برجک بدون سرنشین را به ارث ببرد.
روسیه با احیای مدل موسوم به “high-low mix” یا «ترکیب سطح بالا–پایین»، به‌دنبال تکرار استراتژی دوران شوروی است؛ زمانی که تانک‌های ارزان‌تر و فراگیر (مانند T-72) در کنار تانک‌های پیشرفته‌تر (مانند T-80) تولید می‌شدند. این ترکیب به روسیه اجازه می‌دهد تا در عین حفظ قدرت تهاجمی، هزینه‌های تولید و نگهداری را کنترل کند.
هدف نهایی، بازسازی قدرت زرهی است که در دوران شوروی باعث برتری عددی چشمگیر در برابر ناتو شده بود.
با وجود این برنامه جاه‌طلبانه، موانع جدی بر سر راه وجود دارد:
منابع مالی: جنگ اوکراین، تحریم‌های بین‌المللی و فشار اقتصادی، تأمین بودجه بلندمدت برای تولید انبوه را با تردید مواجه کرده است.
ظرفیت صنعتی و نیروی انسانی: روسیه برای رسیدن به سقف ۳۰۰۰ دستگاه، نیاز به ارتقاء نیروی کار ماهر و توسعه زنجیره تأمین دارد.
ابهام درباره T-14 آرماتا: پروژه پیشرفته آرماتا، با ویژگی‌هایی مانند برجک بدون سرنشین و زره ماژولار، هنوز وارد تولید انبوه نشده است. آینده این پروژه، می‌تواند بر تصمیم‌گیری درباره جایگاه T-80 و T-90 نیز تأثیر بگذارد.
افزایش ظرفیت تولید تانک‌های T-80 و T-90 می‌تواند در کوتاه‌مدت به بازسازی توان رزمی روسیه کمک کند و قدرت بازدارندگی در برابر گسترش نیروهای ناتو در شرق اروپا را تقویت نماید. با این حال، تولید گسترده تنها زمانی مؤثر خواهد بود که با نوسازی دکترین‌های نظامی، آموزش نیروها، به‌روزرسانی سامانه‌های پشتیبانی و تاکتیک‌های مدرن همراه باشد.
در غیر این صورت، این بازگشت به تولید انبوه ممکن است به تکرار اشتباهات گذشته منجر شود؛ جایی که برتری عددی بدون مزیت کیفی، نتیجه‌ای در میدان نبرد نداشت.
روی هم رفته باید گفت که افزایش تدریجی تولید تانک تا سطح ۳۰۰۰ دستگاه در سال، به‌ویژه اگر همراه با ارتقاء فناوری و استراتژی باشد، می‌تواند جایگاه زرهی روسیه را در صحنه بین‌المللی بازیابی کند. اما این مسیر هموار نیست و وابسته به متغیرهایی است که هنوز بسیاری از آن‌ها در سایه ابهام قرار دارند. نتیجه نهایی این پروژه، تنها بر آینده ارتش روسیه اثر نخواهد گذاشت، بلکه می‌تواند توازن قدرت نظامی در اوراسیا و حتی فراتر از آن را تغییر دهد.
