سیحون کوهسار
گروه طالبان از زمان تسلط بر خراسان‌افغانستان، علیرغم ادعای پایبندی به اصول دینی و ایجاد نظام اسلامی، همواره با اعمال تبعیض‌های گسترده قومی و نقض موازین اسلامی، موجبات نارضایتی عمومی را فراهم کرده‌اند.
ساختار قدرت این گروه به‌شدت قوم‌محور است و بنا بر گزارش‌ها، تقریباً ۹۵درصد پست‌های کلیدی امارت این گروه، در انحصار قوم پشتون قرار دارد. این رویکرد نه‌تنها تنوع قومی خراسان‌افغانستان را نادیده گرفته است، بلکه به حذف سیستماتیک سایر اقوام از مشارکت سیاسی و اجتماعی منجر شده است.
یکی از آشکارترین نمونه‌های تبعیض، سیاست‌های زبانی گروه طالبان است که با حذف زبان فارسی از تابلوهای شهری و با پشتو‌سازی مکاتب و اسناد رسمی در برخی ادارات، تلاش کرده‌اند هویت فرهنگی بخش عمده‌ای از جامعه خراسان‌افغانستان را تضعیف کنند.
اخیراً نیز به دستور ملا هبت‌الله، رهبر این‌گروه، ۲۰۰ هزار بست حکومتی را تنقیص کرده اند، گزارش‌ها حاکی از آن است که بیشتر اخراج‌شدگان از اقوام غیرپشتون هستند. این اقدامات با اعتراضات مردمی هم مواجه است، اما گروه طالبان با خشونت و سرکوب، صدای مردم را خاموش کردند و نیروهای نظامی این گروه در بدخشان و شمال کشور هر ازگاهی از تعصبات رهبران‌شان در واتسپ گروپ‌ها و صفحات اجتماعی شکایت می‌کنند. از آن‌جمله معزالدین احمدی رییس اطلاعات فرهنگ سابق گروه طالبان در تخار و کارمند کنونی این گروه در وزارت خارجه با اشاره به حذف اقوام غیر پشتون از نهادهای حکومتی در صفحه فیسبوکش نگاشته است: “وقتی به جای لیاقت و شایستگی پیوندهای قومی و قبیله‌ای معیار قرار گیرد، نبادید انتظار شکوفایی داشت” به همین اساس چندین تن دیگر از اعضای گروه طالبان بدون اسم بردن از این گروه، از عمل‌کرد متعصبانه‌ی آنها به گونه‌های تلویحی انتقاد کردند.
در تازه‌ترین مورد، مولوی عبدالقاهر اندرابی، عالم سرشناس خراسان افغانستان و خطیب مسجد جامع حضرت علی در مزارشریف، با انتقاد صریح از سیاست‌های قوم‌گرایانه گروه طالبان، هشدار داد که نظام‌های متعصب و قبیله‌ای هرگز پایدار نخواهند ماند. پس از این سخنان، نیروهای گروه‌طالبان به مسجد جامع حضرت علی یورش بردند، اما با مقاومت گسترده مردم و شعارهای مرگ به “گروه طالبان” مواجه شدند. گفته می‌شود گروه طالبان برای جلوگیری از گسترش اعتراضات، خطبه جمعه این مسجد را تا مدتی تعلیق کرده‌اند.
بربنیاد گزارش‌ها اداره امربه معروف و نهی از منکر گروه طالبان از مولوی عبدالقاهر خواسته تا با نشر یک نوارتصویری دیگر نوارهای منتشر شده در صفحات اجتماعی را تکذیب کند، اما او به فشارها تن نداد و تنها ویدیوی انتقادش از گروه طالبان را از صفحه فیسبوکش پاک کرده است.
پیش از این نیز علمای دیگری مانند مولوی عبدالشکور از استان قندوز و مولوی صبغت‌الله از استان هرات با محکوم کردن تبعیض‌های قومی ومحدودیت‌های غیراسلامی گروه طالبان (مانند محرومیت زنان از تحصیل، ظلم و تعصب ) از این گروه به شدت انتقاد کردند و مولوی عبدالشکور به همین علت از امامت مسجد از سوی گروه طالبان اخراج شد. حتی مولوی فضل‌کریم سراجی، رئیس پیشین مساجد خراسان افغانستان، با صدور حکم جهاد بر مبنای متون و نصوص دینی علیه گروه طالبان، آنان را “جنایت‌کار و متعصب” خواند.
هم‌چنین مولوی حبیب‌الله حسام، رئیس مجمع علمای ۳۴ استان خراسان‌افغانستان، نیز بارها بر غیردینی بودن سیاست‌های گروه طالبان تأکید کرده و ملا هبت‌الله را به مناظره علمی فراخوانده است.
انتقادها به گروه طالبان محدود به داخل افغانستان نیست؛ شخصیت‌های برجسته جهان اسلام مانند شیخ احمد طیب رئیس دانشگاه الازهر و مفتی عبدالعزیز آل شیخ نیز سیاست‌های گروه طالبان را “نمایشی، تفرقه‌انگیز و خلاف روح اسلام” دانسته‌اند.
شیخ طیب بسته نگه داشتن مکاتب به روی دختران را “خیانت به آینده امت اسلامی” عنوان کرد.
با وجود این اعتراضات، گروه طالبان نه‌تنها تغییری در رویه خود ایجاد نکرده‌اند، بلکه با تشدید فشار بر مخالفان و علمای دینی، فضایی از ترس و سرکوب را حاکم کرده‌اند
