✍محمد هارون خردمند
سفر ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، به هند در دسامبر ۲۰۲۵ یکی از مهمترین رویدادهای دیپلماتیک بود. این سفر در شرایطی صورت گرفت که روسیه تحت فشار تحریمهای غرب قرار دارد و هند نیز تلاش میکند جایگاه خود را به عنوان یک قدرت مستقل و متوازن در نظام چندقطبی تثبیت کند.
در این سفر، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور کشور روسیه و نارندرا مودی، نخستوزیر کشور هند درباره انرژی، تجارت، همکاریهای نظامی، مبارزه با تروریزم و نقش مشترک در نظم نوین جهانی گفتوگو کردند.
بخش قابل توجهی از مذاکرات این دو رهبر به امنیت آسیای جنوبی و آسیای مرکزی مربوط میشد. هرچند خراسانافغانستان محور اصلی سفر نبود، اما هردو کشور بر ضرورت ثبات خراسانافغانستان تأکید کردند.
بیانیه مشترک هند و روسیه، بر تقویت هماهنگی دوجانبه در موضوع خراسانافغانستان، بهویژه در زمینه مقابله با تروریسم و تداوم کمکهای بشردوستانه به مردم خراسانافغانستان تأکید کردهاست.
این دو رهبر مبارزه با داعش خراسان (ISKP) را اولویت مشترک خواندند و خواستار افزایش کمکهای بشردوستانه و جلوگیری از گسترش افراطگرایی در خراسانافغانستان شدند. این موضعگیریها نشان میدهد که هند و روسیه میخواهند، در خلأ سیاستگذاری غرب، نقش فعالتری در منطقه ایفا کنند.
این بیانیه همچنان چندین پیامد عملی و سیاسی برای وضعیت امنیتی، انساندوستانه و دیپلماتیکِ خراسانافغانستان خواهد داشت. بدین ترتیب میتوان انتظار داشت همکاریهای اطلاعاتی، تبادل عملیاتی و هماهنگی در مرزبانی در منطقه افزایش یابد؛ اقداماتی که مستقیماً روی ظرفیت گروههایی همچون ISKP در خراسانافغانستان اثر میگذارد.
رهبران هند و روسیه در بیانیه خود صراحتاً «نیاز به تضمین کمکهای فوری و بدون وقفه بشردوستانه به مردم خراسانافغانستان» را خاطرنشان کردند. این توافق سیاسی میتواند منجر به افزایش محمولههای غذایی، دارویی و سوخت یا تسهیل مسیرهای ترانزیتی و گمرکی برای کمکها شود.
اما سازوکاری که کمکها را با رعایت معیارهای حقوق بشری یا بهطور مستقیم به نهادهای مستقل سازمان ملل برساند، بسته به ساز و کارهای اجرایی دو کشور متفاوت خواهد بود. گرچه هند گروه طالبان را به رسمیت نشناخته اما تقویت همکاری روسیه و هند درباره مسئله خراسانافغانستان و پذیرش کانالهای رسمی تعامل (مثلاً در مسائل امنیتی و بشردوستانه) میتواند بهطور غیرمستقیم، مشروعیت عملیِ گروه طالبان را تقویت کند.
روسیه، طی سالهای اخیر روابط خود با گروه طالبان را گسترش داده و در فضای منطقهای رفتارهای هماهنگتر با هند، میتواند فشار زیادی بر سیاستهای غربی در قبال تعامل با گروه طالبان وارد کند.
از سوی هم نزدیکی روسیه و هند در موضوع خراسانافغانستان میتواند سیاستگذاری غرب را پیچیدهتر کند، بهویژه اگر این همکاری راهکارهای عملی جایگزینی برای مدیریت بحران انسانی و امنیتی ارائه دهد.
هرگونه افزایش نقش روسیه و هند در مسائل خراسانافغانستان، توازن قدرت منطقهای را تغییر میدهد و لزوما به رقابت یا هماهنگی بیشتر با پکن و اسلامآباد منجر میشود؛ اما هند و روسیه در بیانیه مشترک بر همکاری چندجانبه و اجتناب از «اهداف پنهان» در مبارزه با تروریسم تأکید کردند که میتواند از تبدیل شدن مسأله به رقابت مستقیم جلوگیری کند.
روی همرفته باید گفت که سفر پوتین به هند و بیانیه مشترکِ دو کشور، هم فرصت و هم چالش برای خراسانافغانستان ایجاد میکند؛ از یکطرف احتمال افزایش کمکهای بشردوستانه و هماهنگی ضدتروریسم وجود دارد که میتواند امنیت و رفاه کوتاهمدت را بهبود بخشد، از طرف دیگر، این همکاریها ممکن است به تقویت جایگاه عملی حکومت موجود منجر شود. بدون اینکه الزامات حقوق بشری و اصلاحات داخلی را تأمین کند. تحلیل دقیقتر، نیازمند مشاهده سازوکارهای اجرایی توافقها (نحوه توزیع کمکها، قراردادهای نظامی و کانالهای تبادل اطلاعات) است که در ماهها و سالهای آینده شکل خواهد گرفت.
