نویسنده: محمد نوید دانشپور
هند با جمعیتی بیش از ۱٫۴ میلیارد نفر و قرار گرفتن در منطقهٔ حساس جنوب آسیا، به یکی از قدرت‌های برجسته نظامی تبدیل شده است.
در شاخص جهانی قدرت نظامی (Global Firepower Index 2025)، هند رتبهٔ چهارم را کسب کرده و امتیاز ۰٫۱۱۸۴ دارد. این رتبه، پس از ایالات متحده آمریکا، روسیه و چین قرار می‌گیرد.
بر اساس داده‌ها، نیروی فعال نظامی هند حدود ۱٫۴۵ میلیون نفر برآورد می‌شود؛ علاوه بر آن، حدود ۱٫۱۵ میلیون نفر نیروی ذخیره و بیش از ۲٫۵ میلیون نفر نیروی شبه‌نظامی فعال در کشور حضور دارند.
این حجم نیروی انسانی، ظرفیت بزرگی برای واکنش به بحران‌های منطقه‌ای ایجاد می‌کند.
هند در سال مالی ۲۰۲۵‑۲۶ بودجه دفاعی برابر با حدود ₹۶٫۸۱ لک کرور (تقریباً ۷۸٫۴ میلیارد دلار) را برای وزارت دفاع تخصیص داده است، که حدود ۹٫۵٪ افزایش نسبت به سال گذشته دارد. از این میزان، حدود ₹۱٫۸ لک کرور به سرمایه‌گذاری‌های مدرن‌سازی و خرید تجهیزات جدید اختصاص یافته است.
توان زمینی ارتش زمینی هند (Indian Army) دارای تانک‌های مدرنی همچون T‑90B Bhishma و تانک بومی Arjun است؛ همچنین سامانه‌های موشکی و راکتی مثل BrahMos و Pinaka نیز در اختیار دارد.
این توان زمینی به ویژه در مواجهه با تهدیدات از سمت چین و پاکستان اهمیت استراتژیک دارد.
نیروی هوایی هند (Indian Air Force) بزرگ و متنوع است؛ طبق گزارش‌ها حدود ۲٬۲۲۹ فروند هواپیمای نظامی دارد که شامل جنگنده‌هایی چون Rafale، Su‑30MKI یا بومی Tejas می‌شود.
این تنوع و قدرت در هوا، به هند امکان می‌دهد دامنهٔ عمل گسترده‌تری در منطقه داشته باشد.
نیروی دریایی هند (Indian Navy) نیز در حال تقویت است؛ دارای ناو هواپیمابر INS Vikrant، زیردریایی‌های هسته‌ای در برنامه و ناوشکن‌ها و زیردریایی‌های متعدد است. حضور در اقیانوس هند و توان بازدارندگی دریایی، بخش مهمی از استراتژی هند را تشکیل می‌دهد.
هند با شعار «Atmanirbhar Bharat» یا خودکفایی، صنعت دفاعی خود را تقویت کرده است.
تولید داخلی تجهیزات دفاعی از ۴۶٬۴۲۹ کرور روپیه در ۲۰۱۴‑۱۵ به حدود ₹۱.۵ لک کرور در ۲۰۲۴‑۲۵ رسیده است و صادرات تجهیزات دفاعی نیز به حدود ₹۲۵٬۰۰۰ کرور افزایش یافته است. این روند نشان‌دهنده تلاش جدی برای کاهش وابستگی به واردات تسلیحات است.
هند به‌طور فعال در دیپلماسی نظامی وارد شده و با کشورهایی مانند آمریکا، فرانسه، روسیه و اسرائیل همکاری می‌کند.
این کشور قراردادهای مشترک و مشارکت‌های فناوری دارد که موقعیتش را در آسیا و فراتر تثبیت می‌کند.
هند در دهه آینده قصد دارد میلیاردها دلار به موتورهای هواپیمای جنگنده، پهپادها و فناوری‌های پیشرفته تخصیص دهد؛ برای مثال، پیش‌بینی می‌شود حدود ۷٫۴۴ میلیارد دلار برای موتورهای جنگنده تا ۲۰۳۵ صرف شود. این سرمایه‌گذاری‌ها تأکید بر نیاز به حفظ برتری هوایی را نشان می‌دهد.
در مجموع، هند با ترکیب نیروی انسانی گسترده، بودجه بالا، تنوع تجهیزات، فناوری نوین و استراتژی منطقه‌ای توانسته یک قدرت نظامی معتبر جهانی بسازد. با این حال، برای حفظ و ارتقای جایگاه خود، باید به چالش‌هایی مانند مدرن‌سازی سریع‌تر، تحقیق و توسعه بیشتر و کاهش وابستگی به واردات پاسخ دهد.
در اخیر باید گفت که برای همسایگان هند و دیگر قدرت‌های منطقه‌ای، تقویت نظامی هند پیام روشنی دارد: بازیگری که نه‌تنها به تهدیدات متعارف پاسخ می‌دهد، بلکه در فناوری و صنعت دفاعی نیز پیشتاز است.
در این چارچوب، کشورهایی مانند پاکستان و چین ناگزیر به بازنگری در استراتژی‌های دفاعی خود خواهند بود.
اگر هند بتواند این مسیر را با سرعت و کارایی بالا ادامه دهد، نقشی کلیدی در جهت‌دهی امنیت و ثبات در آسیای جنوبی خواهد داشت.
