نویسنده: محمدهارون «خردمند»
گزارش
حامد کرزی، رئیس‌جمهور پیشین خراسان‌افغانستان، که پس از سقوط نظام جمهوریت در کابل باقی ماند، اکنون به یکی از منتقدان نرم و در عین حال مزاحم برای رهبری گروه طالبان بدل شده است.
در روزهای اخیر، روند سبز خراسان‌افغانستان به رهبری امرالله «صالح» به نقل از منابع معتبر گزارش داده است که هبت‌الله، رهبر گروه طالبان، پس از شنود یک گفت‌وگوی خصوصی از آقای کرزی، او را تهدید به ترک کشور کرده است.
به اساس این گزارش، مخبرهای نزدیک به رهبری گروه طالبان، گفت‌وگویی از کرزی را ضبط کرده‌اند که در آن او گفته است: «ملا هبت‌الله از هیچ رهبر سیاسی به اندازه من نمی‌ترسد، زیرا حضورم پایان عمر سیاسی او را رقم می‌زند.» همین جمله به شدت رهبر گروه طالبان را برآشفته است.
پس از رسیدن این نوار صوتی به قندهار، ملا هبت‌الله هیئتی را به کابل فرستاده تا به کرزی ابلاغ کند که خراسان‌افغانستان را ترک نماید.
به گفته منابع این گزارش، هیئت مذکور دستورنامه‌ای نیز همراه داشته که در آن بر اطاعت از رهبر گروه طالبان و پرهیز از هرگونه فعالیت سیاسی و حزبی تأکید شده بود.
به گزارش منابع، آقای کرزی در برابر این درخواست با صراحت گفته است: «این وطنم است و قصد خروج ندارم.» او همچنین تأکید کرده که تنها در امور خیر عمومی و مصالح ملی نظر می‌دهد و کاری به روزمرگی‌های طالبان ندارد.
این پاسخ، هرچند نرم، اما نشانه‌ای از سرکشی در برابر دستور مستقیم هبت‌الله تلقی می‌شود.
کرزی ریشه‌ی هراس هبت‌الله از او را به بسترهای قومی و تاریخی پیوند می‌دهد.
او که از قوم بارکزی و مرتبط با دودمان سدوزی است، مشروعیت تاریخی رهبری در قندهار را از آنِ خاندان خود می‌داند.
در مقابل، هبت‌الله از قوم نورزی است؛ قومی که برای نخستین بار توانسته فردی را در رأس قدرت قندهار بنشاند.
این تضاد تاریخی، اختلافات سیاسی کنونی را عمیق‌تر ساخته است.
حامد کرزی در دوران ریاست جمهوری خود (۲۰۰۱ تا ۲۰۱۴) نقش مهمی در بازسازی گروه طالبان پس از سقوط این گروه داشت.
حتی برخی مقامات آمریکایی در کتاب خاطرات خود نوشته اند که آقای کرزی کمک‌های خارجی را به نفع گروه طالبان به مصرف می‌رساند.
با این حال، دوران کرزی خالی از انتقاد نیست.
بسیاری او را متهم می‌کنند که با فساد ساختاری و مدیریت ضعیف، فرصت طلایی بازسازی را از دست داد.
نزدیکان او به کسب امتیازات کلان اقتصادی متهم شدند و وابستگی شدید دولت به کمک‌های خارجی، پایه‌های حاکمیت ملی را سست کرد.
یکی از اتهامات جدی در برابر کرزی، سیاست دوگانه‌اش در برابر گروه طالبان بود.
او در طول حکومتش بارها از «برادران ناراضی» یاد کرد و در پی گفت‌وگو با گروه طالبان بود. این سیاست، به باور بسیاری، زمینه بازگشت دوباره گروه طالبان را هموار ساخت و پس از خروج نیروهای خارجی در سال ۲۰۲۱، گروه طالبان دو باره بر خراسان‌افغانستان مسلط شدند.
پس از بازگشت گروه طالبان، کرزی برخلاف بسیاری از رهبران سیاسی کشور، کابل را ترک نکرد. او تلاش کرد با حضورش، میان گروه طالبان و جامعه جهانی پلی ایجاد کند و از فروپاشی کامل نظام سیاسی جلوگیری نماید.
اما به تدریج، موضع‌گیری‌های ملایم او در برابر گروه طالبان، جای خود را به انتقادهای آشکارتر داد.
یکی از عرصه‌های جدی اختلاف میان کرزی و گروه طالبان، موضوع آموزش دختران و زنان است.
کرزی بارها گفته که «تعلیم دختران موضوع کوچکی نیست و نکاتی و دانشگاه‌ها به روی دختران و زنان باز شود» و در این زمینه هرگز سکوت نخواهد کرد. این سخنان، خط سرخی را که گروه طالبان برای خود ترسیم کرده‌اند، به چالش می‌کشد. اما منتقدان کرزی و گروه طالبان را دو روی یک سکه بخاطر منع آموزش زنان می‌دانند.
به گزارش این نهاد به نقل از منابع، کرزی بارها خواستار سفر به قندهار برای دیدار با خانواده و قوم خود شده، اما گروه طالبان شرط گذاشته‌اند که هیچ دیدار جمعی نداشته باشد و در هر دیدار، نماینده‌ای از دفتر هبت‌الله حضور داشته باشد؛ شرطی که کرزی آن را نپذیرفته است.
این در حالی است که چندی پیش، کرزی در مراسم فراغت فرزندانش میرویس شرکت کرد و تصاویر آن در رسانه‌ها بازتاب گسترده یافت.
این حضور نمادین، نوعی پیام غیرمستقیم به گروه طالبان بود که او برخلاف رهبرشان، شفاف و در دسترس مردم قرار دارد.
برای گروه طالبان، حضور کرزی در کابل یک تهدید بالقوه است. او با شبکه‌های قومی، سابقه سیاسی و اعتبار بین‌المللی خود می‌تواند به محور بدیل سیاسی در برابر رهبری قندهار بدل شود. همین مسئله است که هبت‌الله را واداشته تا او را تحت فشار قرار دهد.
کرزی به زعم خود که خود را مدافع منافع ملی و مصالح عمومی معرفی می‌کند، در حالی که گروه طالبان او را چهره‌ای می‌دانند که در دوره حکومت‌اش زمینه فساد، وابستگی خارجی را فراهم کرده است. این دو روایت متضاد، سرنوشت رابطه میان دو طرف را در هاله‌ای از ابهام فرو برده است.
در اخیر روی همرفته باید گفت که شکاف میان کرزی و هبت‌الله نه‌تنها ریشه در اختلافات سیاسی دارد، بلکه به میراث تاریخی، رقابت قومی و گذشته پرچالش خراسان‌افغانستان نیز گره خورده است.
کرزی که زمانی «برادران ناراضی» را به کابل فراخواند، اکنون خود به «برادر ناراضی» بزرگ طالبان تبدیل شده است. این کشمکش، نشان‌دهنده آینده مبهم سیاست در خراسان‌افغانستان است؛ جایی که گذشته و حال همواره در جدالی تمام‌نشدنی به هم گره خورده‌اند.
