نویسنده: محمد نوید «دانشپور»
بندر گوادر، در ساحل دریای عرب در بلوچستان پاکستان، امروز به یکی از مهم‌ترین پروژه‌های اقتصادی جنوب آسیا بدل شده است.
این بندر نه‌تنها برای پاکستان، بلکه برای چین نیز نقشی حیاتی در تجارت، انرژی و مسیرهای ترانزیتی ایفا می‌کند.
گوادر یک بندر آب‌عمیق است که می‌تواند کشتی‌های بزرگ اقیانوس‌پیما را پهلو دهد.
این ویژگی، هزینه‌های بارگیری و تخلیه کالا را کاهش داده و به پاکستان امکان می‌دهد واردات و صادرات خود را با کارآمدی بیشتری مدیریت کند.
پاکستان تاکنون بیشتر به بندر کراچی و قاسم متکی بود. اما با افزایش حجم مبادلات و فشار بر این دو بندر، گوادر فرصتی برای تنوع‌بخشی به مسیرهای تجاری و جذب سرمایه‌گذاری‌های تازه ایجاد کرده است.
مبادلات تجاری چین و پاکستان طی سال‌های اخیر رو به افزایش بوده است.
ارزش این تجارت در سال ۲۰۲۳ به حدود ۲۸ میلیارد دالر رسید که بیش از دو برابر سطح مبادلات دهه گذشته است.
چین امروز بزرگ‌ترین شریک تجاری پاکستان محسوب می‌شود.
بخش عمده واردات پاکستان از چین شامل ماشین‌آلات، تجهیزات صنعتی، کالاهای الکترونیک و محصولات شیمیایی است.
این کالاها ستون اصلی صنایع پاکستان را تشکیل می‌دهند و واردات مستقیم از گوادر می‌تواند هزینه‌های حمل‌ونقل را کاهش دهد.
پاکستان نیز محصولات کشاورزی، برنج، میوه، منسوجات و مواد معدنی به چین صادر می‌کند.
بندر گوادر امکان می‌دهد این کالاها با زمان کوتاه‌تر و هزینه کمتر به بازارهای چین برسد و توازن نسبی در روابط تجاری برقرار شود.
با ایجاد منطقه آزاد اقتصادی در گوادر، پاکستان می‌تواند صنایع سبک، شیلات و فرآوری معدنی را توسعه دهد.
این اقدام صادرات جدیدی برای چین فراهم می‌کند و در عین حال به پاکستان کمک می‌کند وابستگی شدید به واردات را کاهش دهد.
یکی از اهداف اصلی چین در سرمایه‌گذاری در گوادر، کوتاه‌سازی مسیر واردات انرژی است. نفت و گاز خلیج فارس از طریق این بندر و کریدور اقتصادی چین–پاکستان (CPEC) به شین‌جیانگ منتقل می‌شود، که هزاران کیلومتر کوتاه‌تر از مسیر دریایی سنتی از تنگه مالاکا است.
علاوه بر واردات انرژی، چین می‌تواند محصولات صنعتی و تجاری خود را از مسیر گوادر به خاورمیانه، آفریقا و اروپا صادر کند. این مسیر تازه، رقابت‌پذیری کالاهای چینی را افزایش داده و فرصت‌های جدید بازارسازی به همراه دارد.
چین میلیاردها دالر در پروژه‌های زیرساختی گوادر سرمایه‌گذاری کرده است: از ساخت جاده‌ها و خطوط ریلی گرفته تا فرودگاه بین‌المللی جدید.
این سرمایه‌گذاری‌ها نه‌تنها سطح تجارت دو کشور را بالا می‌برد، بلکه ظرفیت پاکستان را نیز برای جذب کالا و صادرات افزایش می‌دهد.
با تکمیل فازهای مختلف بندر و پروژه‌های مرتبط، کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند ارزش تجارت چین و پاکستان تا سال ۲۰۳۰ به بیش از ۵۰ میلیارد دالر برسد. گوادر در این رشد جهشی نقش مستقیم خواهد داشت.
رقابت منطقه‌ای میان بندر گوادر و بندر چابهار ایران قابل انکار نیست.
هند سرمایه‌گذاری زیادی در چابهار کرده، اما نزدیکی گوادر به خلیج فارس و پیوند مستقیم با اقتصاد چین، جایگاه استراتژیک ویژه‌ای برای پاکستان و چین فراهم کرده است.
گوادر می‌تواند صادرات پاکستان را متنوع‌تر و واردات را ارزان‌تر کند. این بندر همچنین فرصت‌های شغلی و صنعتی در بلوچستان ایجاد می‌کند و یکی از مناطق محروم کشور را به مرکز رشد اقتصادی بدل می‌سازد.
با وجود ظرفیت‌های بالا، مشکلات امنیتی در بلوچستان، کمبود زیرساخت‌های داخلی و نگرانی سرمایه‌گذاران از بی‌ثباتی سیاسی هنوز از چالش‌های اصلی پروژه است. بدون مدیریت شفاف و امنیت پایدار، ظرفیت‌های اقتصادی گوادر به‌طور کامل شکوفا نخواهد شد.
روی هم رفته باید گفت که بندر گوادر امروز به نماد همکاری استراتژیک چین و پاکستان بدل شده است.
این بندر نه‌تنها سطح تجارت دو کشور را چند برابر می‌کند، بلکه به پاکستان امکان می‌دهد جایگاه تازه‌ای در تجارت دریایی به دست آورد و چین را در دستیابی به کوتاه‌راه انرژی و صادرات جهانی یاری رساند.
تحقق این اهداف، گوادر را به یکی از مهم‌ترین گره‌های تجاری قرن بیست‌ویکم تبدیل خواهد کرد.
