یادداشت: تایب احمد
۲۷ سال پیش، در ۱۸ اسد ۱۳۷۷ برابر با ۸ آگست ۱۹۹۸، مزار شریف شاهد یکی از خونبارترین فجایع تاریخ خراسان‌افغانستان بود. در این رویداد هزاران تن، به شمول ۸ دیپلومات و یک خبرنگار ایرانی، توسط گروه طالبان کشته شدند.
بر اساس گزارش دیده‌بان حقوق بشر، گروه طالبان با همکاری عناصری از حزب اسلامی و پشتیبانی مستقیم پاکستان، شهر مزار شریف را تصرف کردند. همزمان بسیاری از فرماندهان محلی از جمله عبدالرشید دوستم، عطا محمد نور و محمد محقق، شهر را ترک کردند و هزاران غیرنظامی بی‌دفاع باقی ماندند.
حدود ۲۰۰۰ نیروی حزب وحدت که برای دفاع از بامیان به مزار آمده بودند، در اثر ناآشنایی با منطقه، به دام افتاده و قتل‌عام شدند.
گروه طالبان به تلافی کشته‌شدن هزاران نیروی خود در سال ۱۳۷۶، عملیات گسترده‌ای را در این شهر آغاز کردند.
طبق گزارش دیده‌بان حقوق بشر، گروه طالبان خانه‌به‌خانه به دنبال مردان هزاره، تاجیک و ازبیک بوده‌اند. آنها را شناسایی و اعدام می‌کردند.
گزارش‌ها می‌رسانند که ۸ تا ۱۰ هزار نفر، عمدتاً غیرنظامیان، کودکان و کهن‌سالان بودند کشته شدند.
اجساد روزها در خیابان‌ها رها شده بود و بوی تعفن فضای شهر را پر کرده بود. حدود ۴۰۰۰ زندانی نیز به قندهار، شبرغان و هرات منتقل شدند که بسیاری از آنها در مسیر راه، داخل کانتینرهای بسته بر اثر خفگی جان دادند.
پس از سقوط مزار شریف به‌دست گروه طالبان، کنسولگری ایران نیز هدف حمله قرار گرفت و ۸ دیپلمات و یک خبرنگار ایرانی کشته شدند.
طالبان مسئولیت را نپذیرفت و آن را به “نیروهای خودسر” نسبت داد.
ولی یکی از شاهدان اهل ایران که از این حادثه جام سالم به‌دربرده بود در گفت‌وگویی با ایسنا روایت کرده‌است.
“پس از ورود گروه طالبان به کنسولگری ایران در مزار شریف، افراد مسلح گروه طالبان وارد ساختمان شدند و پس از بازرسی، همه کارکنان را تفتیش کردند.
به گفته او، با وجود رفتار خشن و مسلحانه طالبان، دیپلمات‌ها رفتاری مسالمت‌آمیز داشتند و برای آنان چای و میوه تعارف کردند.
اما ناگهان افراد گروه طالبان همه را به صف کردند و با شلیک مستقیم، دیپلمات‌ها و محمود صارمی، خبرنگار ایرنا را تیرباران کردند”.
این واقعه باعث خشم شدید ایران شد و تهران با اعزام ۷۰ هزار نیروی نظامی به مرز، تهدید به انتقام از طالبان کرد.
وقوع این حادثه زمانی بود که ایران از ائتلاف شمال علیه طالبان حمایت می‌کرد.
این فاجعه تنها یک رویداد تاریخی نیست، فاجعه مزار شریف نماد تلخ نسل‌کشی، و نقض فاحش حقوق بشر در تاریخ معاصر خراسان‌افغانستان است؛ رویدادی که نشان می‌دهد بی‌عدالتی، تعصب و افراط‌گرایی چه بهای سنگینی برای یک ملت دارد و زخم آن هنوز التیام نیافته است.
