نویسنده: محمد هارون «خردمند»
با بالا گرفتن لفاظی‌های هسته‌ای میان مسکو و واشنگتن، ایالات متحده آمریکا به‌طور رسمی اعلام کرد که در پاسخ به تهدیدات کرملین، دو زیردریایی اتمی خود را به نقاطی نزدیک مرزهای روسیه اعزام کرده است؛ اقدامی که کارشناسان آن را آغاز فاز تازه‌ای از «بازدارندگی تهاجمی» ارزیابی می‌کنند.
تنش از زمانی بالا گرفت که دیمیتری مدودف، رئیس‌جمهور پیشین و معاون فعلی شورای امنیت ملی روسیه، در واکنش به ضرب‌الاجل ترامپ درباره آتش‌بس در جنگ اوکراین، تهدید به اقدام هسته‌ای نمود و هشدار داد که «این بار، نه جنگ با اوکراین، بلکه جنگ مستقیم با آمریکا در راه است.»
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا، در واکنشی سریع و کم‌سابقه، با توصیف سخنان مدودف به‌عنوان «تحریک‌آمیز و احمقانه»، اعلام کرد که دو زیردریایی اتمی به مناطقی در نزدیکی روسیه اعزام شده‌اند تا پیام روشنی به کرملین مخابره شود: آمریکا تهدیدات را جدی می‌گیرد.
به گزارش رسانه‌های آمریکایی از جمله نیوزمکس، ترامپ در گفت‌وگویی گفته است: «وقتی واژه هسته‌ای را می‌شنوم، تمام حواسم جمع می‌شود.
این بزرگ‌ترین تهدید علیه بشریت است و ما باید آماده باشیم.»
درحالی‌که پنتاگون تاکنون محل دقیق استقرار این زیردریایی‌ها را اعلام نکرده، تحلیل‌گران نظامی احتمال می‌دهند که این تحرکات در محدوده دریای بالتیک، دریای بارنتس یا اقیانوس آرام شمالی انجام گرفته باشد؛ مناطقی که روسیه همواره آن‌ها را «خط قرمز امنیتی» دانسته است.
هم‌زمان با این تحرکات، مدودف در موضعی تهاجمی‌تر مدعی شد که سرویس‌های استخباراتی روسیه آرشیو ویدئویی حساسی از سفرهای گذشته ترامپ به مسکو در اختیار دارند؛ اظهاراتی که تحلیل‌گران آن را بخشی از عملیات روانی علیه نامزد احتمالی ریاست‌جمهوری ۲۰۲۵ آمریکا می‌دانند.
از نظر کارشناسان حقوق بین‌الملل، اقدام آمریکا در استقرار زیردریایی‌های هسته‌ای در آب‌های بین‌المللی خلاف مقررات نیست، اما پیامدهای استراتژیک آن می‌تواند بسیار فراتر از محاسبات بازدارنده باشد؛ به‌ویژه در شرایطی که فضای دیپلماتیک میان دو کشور بسته شده است.
تنش فعلی در ادامه بن‌بست دیپلماتیک میان ترامپ و پوتین پس از رد طرح آتش‌بس در اوکراین ایجاد شد.
کارشناسان می‌گویند که ترامپ با ورود مستقیم به عرصه تقابل نظامی، در حال بازسازی نقش رهبری جهانی آمریکا در قالب سیاست «بازدارندگی واکنشی» است.
در سطح ناتو، هرچند هنوز موضع رسمی روشنی درباره تحرکات اخیر آمریکا اتخاذ نشده، اما رسانه‌ها به نقل از منابع آگاه گزارش داده‌اند که رایزنی‌های اضطراری در بروکسل در حال انجام است. نگرانی عمده کشورهای عضو، احتمال ورود به چرخه تصادفی درگیری استراتژیک است.
از سوی دیگر، به باور کارشناسان سیاسی چین و ایران نیز به‌دقت تحولات اخیر را رصد می‌کنند. پکن هنوز واکنشی علنی نشان نداده، اما احتمال دارد که از فضای تنش برای فشار بیشتر بر ناتو در شرق آسیا بهره‌برداری کند.
مقامات سابق کاخ سفید، از جمله جان بولتون، هشدار داده‌اند که «اظهارات شتاب‌زده» هر دو طرف می‌تواند آغازگر دومین بحران موشکی پس از کوبا باشد؛ بحرانی که این‌بار نه در کارائیب، بلکه در قلب اوراسیا جریان دارد.
این در حالی است که پس از آغاز جنگ روسیه و اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، روابط مسکو و واشنگتن به پایین‌ترین سطح از زمان جنگ سرد رسید.
تلاش‌های پراکنده برای مذاکره درباره آتش‌بس، بارها با شکست مواجه شده و اکنون رقابت ژئوپلتیک به سمت ابزارهای بازدارنده هسته‌ای کشیده شده است. با بازگشت ترامپ به خط مقدم سیاست خارجی، بسیاری نگران تشدید رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی میان قدرت‌های بزرگ هستند.
