زلمی خلیل‌زاد در اظهاراتی تازه‌اش بار دیگر ادعای “انقضای معاهده دیورند پس از ۱۰۰ سال” را تکرار کرد.
این دیپلمات پیشین آمریکایی در مصاحبه‌ای با یک رسانه پاکستانی مدعی شد این پیمان مرزی که در سال ۱۸۹۳ بین امیر عبدالرحمن خان و بریتانیا امضا شد، تنها برای یک قرن اعتبار داشته است.
اسناد تاریخی و کارشناسان حقوق بین‌الملل اما این ادعا را رد می‌کنند. بررسی متن اصلی معاهده و ضمائم آن نشان می‌دهد هیچ اشاره‌ای به محدودیت زمانی یا انقضای این پیمان نشده است.
به باور کارشناسان، در حقوق بین‌الملل، معاهدات مرزی مانند دیورند ذاتاً دائمی در نظر گرفته می‌شوند مگر آنکه طرفین به طور مشترک آن را فسخ کنند.
پروفسور جان لین، کارشناس حقوق بین‌الملل در این باره می‌گوید: “ادعای انقضای دیورند مانند این است که بگوییم معاهده وستفالیا منقضی شده است. چنین معاهداتی با گذشت زمان تثبیت می‌شوند.”
با این حال گفته می‌شود که اسناد آرشیو ملی بریتانیا نیز هیچ گونه مکاتبه‌ای درباره “تاریخ مصرف” دیورند را تأیید نمی‌کنند.
در طول دهه‌های اخیر، این ادعا بارها از سوی مقامات خراسان‌افغانستان و پاکستان برای اهداف سیاسی مطرح شده است.
حاکمان کابل گاه از آن برای جلب حمایت قوم پشتون استفاده کرده‌اند، در حالی که اسلام‌آباد نیز در دوره‌هایی با ترویج این روایت سعی در تثبیت حاکمیت خود بر مناطق مرزی داشته است.
اگرچه گروه طالبان در سال ۲۰۲۳ اعلام کردند “دیورند مسئله‌ای بسته شده است”، اما گفتمان رسمی در این باره هنوز یکپارچه نیست.
