محمد نوید دانشپور
بیکاری یکی از مهم‌ترین چالش‌های اقتصادی و اجتماعی در جوامع معاصر است.
این پدیده نه تنها بر زندگی فردی افراد تأثیر می‌گذارد، بلکه ثبات و توسعه‌ی اقتصادی کشورها را نیز تحت شعاع قرار می‌دهد. بیکاری به معنای عدم دسترسی افراد توانمند و مایل به کار، به فرصت‌های شغلی مناسب است.
بیکاری به اشکال مختلفی در جوامع دیده می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
بیکاری ساختاری: زمانی رخ می‌دهد که ساختار اقتصاد تغییر کند و مهارت‌های موجود با نیازهای جدید هماهنگ نباشند.
بیکاری اصطکاکی: دوره‌ای کوتاه که فرد در حال جست‌وجوی شغل جدید یا تغییر شغل است.
بیکاری ادواری (دورانی): مرتبط با نوسانات اقتصادی مانند رکود و بحران‌ها.
بیکاری پنهان: افراد شاغل هستند اما بهره‌وری یا درآمد کافی ندارند؛ در بسیاری از کشورهای در حال توسعه شایع است.
رشد سریع جمعیت و عدم تناسب بازار کار، ضعف نظام آموزشی و عدم تطابق آن با نیازهای بازار، فقدان سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، ناامنی، بی‌ثباتی سیاسی و مهاجرت‌های اجباری، رکود اقتصادی و کاهش تولید ملی و پیشرفت تکنولوژی و جایگزینی نیروی انسانی با ماشین‌آلات از عوامل بیکاری به حساب می آید.
بیکاری آثار گسترده‌ای بر فرد، خانواده و جامعه دارد، از جمله:
افزایش فقر و نابرابری، افزایش جرایم، فساد و آسیب‌های اجتماعی، افسردگی، ناامیدی و کاهش انگیزه‌ی فردی، فرار مغزها و مهاجرت‌های بی‌رویه، کاهش سطح تولید و بهره‌وری در اقتصاد ملی.
برای مقابله با معضل بیکاری باید سیاست‌ها و اقدامات چندجانبه اتخاذ شود:
اصلاح نظام آموزشی و مهارت‌محور ساختن آن، حمایت از کارآفرینی و بنگاه‌های کوچک، تشویق سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی، ایجاد ثبات سیاسی و امنیت اقتصادی، گسترش زیرساخت‌ها و پروژه‌های عمرانی و توسعه صنایع بومی و صادرات‌محور.
در افغانستان، بیکاری یکی از بحران‌های عمده اجتماعی و اقتصادی است. عوامل مهمی چون جنگ‌های طولانی، نبود زیرساخت‌های اقتصادی، فساد اداری، ضعف نظام آموزشی، مهاجرت نخبگان و ناامنی، موجب افزایش نرخ بیکاری شده‌اند.
قشر جوان که بزرگ‌ترین بخش جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند، بیش از دیگران از این وضعیت رنج می‌برند.
بیکاری یک پدیده‌ی چندبُعدی و خطرناک است که نیازمند توجه ویژه‌ی دولت‌ها، نهادهای اقتصادی و جامعه است.
تنها از طریق برنامه‌ریزی دقیق، سرمایه‌گذاری مؤثر و تربیت نیروی انسانی کارآمد می‌توان با این بحران مقابله کرد.
اگر به درستی با پدیده بیکاری برخورد شود، می‌تواند به فرصتی برای رشد، نوآوری و تحرک اقتصادی تبدیل گردد.
