نویسنده: سیحون کوهسار

بازگشت هزاران خراسانی‌افغانستانی پس از سال‌ها اقامت در ایران به کشورشان، به‌جای آن‌که سرآغاز زندگی جدیدی باشد، با مشکلات اقتصادی، اجتماعی و امنیتی متعددی همراه شده است. نبود شغل، کم‌بود مسکن، ضعف خدمات بهداشتی و آموزشی و دشواری‌های انطباق فرهنگی، تنها بخشی از موانعی است که این بازگشت‌کنندگان با آن مواجه هستند.

برخی از بازگشت‌کنندگان می‌گویند که در خراسان‌افغانستان حتی یک وجب زمین ندارند و فرصت‌های شغلی نیز بسیار محدود است.
بسیاری آنان تأکید کردند که دارای‌ها و امکانات‌شان مثل اثاثیه، پول رهن خانه‌ وسایط… در ایران مانده‌است.

وحیدالله، ساکن شهرستان بگرام استان پروان، پس از ۲۰ سال زندگی در ایران به خراسان‌افغانستان بازگردانده شده است. او که چهار فرزند کوچک دارد، اکنون در خانه‌ی برادرش به صورت کرایه‌نشین زندگی می‌کند و می‌گوید: «در این‌جا حتی سخت‌ترین شغل‌ها هم پیدا نمی‌شود.» وحیدالله در ایران در یک مغازه میوه‌فروشی کار می‌کرد و زندگی نسبتاً مناسبی داشت، اما اکنون حتی امکان ادامه تحصیل برای دخترش که تا صنف ششم درس خوانده بود، فراهم نیست.

محمدکریم، یکی دیگر از بازگشت‌کنندگان از استان پنجشیر، می‌گوید که نداشتن سرپناه بزرگ‌ترین مشکل اوست. او مجبور شده بیش از ۱۰۰ هزار افغانی قرض کند تا وسایل اولیه زندگی را تهیه کند. به گفته‌ی او، قیمت کرایه‌ی خانه‌ها به‌شدت افزایش یافته و حتی یک خانه کوچک در مناطق دورافتاده و کوهستانی که قبلاً ماهانه ۱ یا ۲ هزار  کرایه داده می‌شد، اکنون به ۵ هزار رسیده است.

یکی دیگر از بازگشت‌کنندگان که خواست نامش فاش نشود، از گروه طالبان و نهادهای بین‌المللی انتقاد کرده و می‌گوید: «گروه طالبان ادعای مسلمانی و انسان‌دوستی دارند، اما حتی به کودکان بی‌پناه نیز رحم نمی‌کنند.» او افزود: «در چهار سال حاکمیت گروه طالبان، میلیاردها دلار کمک از سوی آمریکا و دیگر کشورها به خراسان‌افغانستان ارسال شده، اما چرا این کمک‌ها به مهاجران بازگشت‌کننده نمی‌رسد؟» این فرد با بیان این‌که ساخت اسکان‌های موقت برای بازگشت‌کنندگان تنها جنبه تبلیغاتی دارد، با ناراحتی گفت: «یک ماه است که به اخراسان‌فغانستان آمده‌ام، حتی توان خرید میوه را ندارم. پولی که از ایران آورده‌ام، صرف یک خانه گروه کردم و اکنون هیچ چیز ندارم.»

با این حال، استاد قدیر نظری، مالک رهنمایی‌معاملاتی، در شهر کابل، افزایش چشم‌گیر قیمت کرایه‌ خانه را تأیید کرده و می‌گوید: « کرایه خانه‌هایی که قبلاً ماهانه ۴ هزار بودند، اکنون به ۸ هزار افزایش یافته‌اند.»

به گفته‌ی او، یکی از دلایل این افزایش، بازگشت مالکان خانه‌ها از ایران و پاکستان است که پیش‌ازاین خانه‌های خود را کرایه‌ی می‌دادند، اکنون خود در آن‌ها سکونت دارند و این موضوع باعث کمبود مسکن شده است.

یک بازگشت کننده دیگر به نام فواد می‌گوید که در ایران برای کودکش شیر خشک نمی‌دادند و در خراسان‌افغانستان پول ندارد تا شیر خشک بخرد.
او گفته‌است که بیش از ۲۰ روز می‌شود با فامیل خواهر زن‌اش در یک حویلی زندگی می‌کنند و از لحاظ اقتصادی هردو فامیل به مشکلات سخت مواجه هستند.

فواد می‌گوید که در ایران کار ساختمانی می‌کرد، اکنون در خراسان‌افغانستان نتوانسته این شغل را پیدا کند.

علاوه بر مشکلات معیشتی، بسیاری از بازگشت‌کنندگان از ناامنی در خراسان‌افغانستان نیز شکایت دارند.
آنها می‌گویند که گروه طالبان به بهانه‌های مختلف مردم را بازداشت و سرکوب می‌کنند و فضای ترس و ناامنی حاکم است.

شهروندان کشور می‌گویند که بازگشت‌کنندگان از ایران و پاکستان در وضعیت بسیار دشواری به سر می‌برند و از نهادهای کمک‌رسانی و گروه طالبان خواستند که بخاطر تأمین مسکن، شغل و خدمات اولیه تلاش کنند.

با این حال وزارت مهاجرین و عودت کنندگان گروه طالبان ادعا کرده که به صدها تن از بازگشت کنندگان سرپناه و وسایل زندگی مهیا کرده‌است.

در همین حال، شماری از کاربران شبکه‌های اجتماعی با انتشار تصاویری از مرزهای تورخم و اسلام‌قلعه ادعا کرده‌اند که گروه طالبان به بازگشت‌کنندگان از پاکستان که عمدتاً از قوم پشتون هستند توجه بیشتری نشان می‌دهند، در حالی که به بازگشت‌کنندگان از ایران امکانات کمتری ارائه می‌شود.

در دو تصاویر منتشر‌شده، دیده می‌شود که بازگشت‌کنندگان از پاکستان در مرز تورخم تحت حمایت قرار گرفته‌اند، اما بازگشت‌کنندگان از ایران در مرز اسلام‌قلعه در هوای گرم و بدون امکانات مناسب به‌سر می‌برند.