تحولات اخیر بازارهای مالی جهان، از جمله کاهش محسوس نرخ برابری دالر در برابر ارزهای مهمی چون یورو، پوند بریتانیا و فرانک سوئیس، بار دیگر توجه همگان را به اهمیت نرخ دالر در اقتصادهای وابسته به تجارت خارجی جلب کرده است. این روند نه تنها در عرصه جهانی، بلکه در سطح داخلی کشورهای واردکننده مانند خراسان‌افغانستان، تأثیرات فوری و قابل‌توجهی دارد.
براساس گزارش بلومبرگ و رویترز، نرخ برابری دالر در برابر پوند بریتانیا به ۷۳ پنی، در برابر یورو به ۰.۸۵ یورو و در برابر فرانک سوئیس به ۸۰ راپن کاهش یافته که پایین‌ترین سطح در سه سال و نیم گذشته به شمار می‌رود. این روند عمدتاً ناشی از تنش‌های سیاسی، کاهش نرخ سود در آمریکا و افزایش جذابیت دارایی‌های مبتنی بر یورو و سایر ارزها بوده است.
یکی از دلایل کلیدی کاهش اخیر ارزش دالر، اعلام آتش‌بس بین ایران و اسرائیل بوده است. این تحول باعث کاهش تنش‌های سیاسی در خاورمیانه و افزایش امیدواری به ثبات منطقه‌ای شده و سرمایه‌گذاران را از دارایی‌های امن دلاری به‌سوی ارزهای جایگزین سوق داده است.
در اقتصاد خراسان‌افغانستان، جایی که بیش از ۷۰ درصد کالاهای مصرفی از طریق واردات تأمین می‌شود، کاهش دالر در بازار جهانی می‌تواند به کاهش قیمت کالاهای وارداتی منجر شده و فشار بر هزینه‌های زندگی مردم را کاهش دهد. مشروط بر اینکه این اثر در داخل کشور نیز بازتاب یابد.
مواد غذایی، دارو، پوشاک، تکنالوژی و سوخت از مهم‌ترین کالاهای وارداتی خراسان‌افغانستان هستند. کاهش دالر در برابر سایر ارزها می‌تواند منجر به افت بهای تمام‌شده واردات شود، و در صورت مدیریت مناسب، این کاهش به مصرف‌کننده نهایی منتقل شود.
با افت دالر در بازارهای جهانی، فشار تقویتی بر پول رویپه خراسان‌افغانستان ایجاد می‌شود. اگر گروه طالبان بتواند از این شرایط بهره‌برداری کند، تقویت پول ملی باعث ثبات نسبی قیمت‌ها، اعتماد بیشتر به پول روپیه خراسان‌افغانستان و کاهش وابستگی روانی به دالر خواهد شد.
با کاهش قیمت کالاهای وارداتی، احتمالاً نرخ تورم عمومی (CPI) در کشور کاهش می‌یابد. این موضوع برای اقشار آسیب‌پذیر جامعه که درآمد ثابت دارند بسیار حیاتی است، چرا که تورم بالا باعث کاهش قدرت خرید آن‌ها می‌شود.
با کاهش تورم و افزایش ثبات قیمتی، مردم می‌توانند درآمد خود را بهتر مدیریت کنند و بخشی از آن را صرف پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری کنند. این موضوع در بلندمدت می‌تواند منجر به بهبود رفاه عمومی شود.
کاهش دالر معمولاً منجر به افزایش فعالیت در بازارهای سرمایه غیر دلاری می‌شود. در خراسان‌افغانستان، اگرچه بازار سرمایه محدود است، اما واردکنندگان و تاجران ممکن است به سمت قراردادهای ارزی با سایر واحدهای پولی (یورو، درهم، یوان، یورو) تمایل پیدا کنند.
از منظر دیگر، کاهش ارزش دالر ممکن است درآمد خانواده‌هایی که از خارج از کشور حواله دریافت می‌کنند را کاهش دهد. مثلاً اگر ۱۰۰ دالر قبلاً معادل ۹۰۰۰ روپیه خراسان‌افغانستان بود، حالا ممکن است به ۸۵۰۰ روپیه خراسان‌افغانستان برسد، و این بر معیشت برخی خانواده‌ها تأثیر منفی دارد.
اگرچه صادرات رسمی خراسان‌افغانستان به دلیل ساختار اقتصادی محدود است، اما کاهش ارزش دالر می‌تواند قدرت رقابتی صادرات خراسان‌افغانستان (قالین، خشکبار، سنگ‌های قیمتی) را کاهش دهد، زیرا قیمت‌ها در بازار جهانی برای خریداران خارجی افزایش می‌یابد.
وضعیت فعلی نشان می‌دهد که وابستگی شدید به دالر می‌تواند پرریسک باشد. رژیم گروه طالبان و بانک مرکزی این گروه می‌توانند از این فرصت برای گسترش استفاده از ارزهای جایگزین در تجارت خارجی، به‌ویژه یوان چین، درهم امارات، روبل و یورو استفاده کنند.
برای اینکه کاهش نرخ دالر واقعاً بر زندگی مردم اثرگذار باشد، باید نظام قیمت‌گذاری بازار داخلی اصلاح شود. در حال حاضر، بسیاری از فروشندگان قیمت کالاها را بر اساس دالر تعیین می‌کنند، حتی اگر واردات آن کالا با ارز دیگری انجام شده باشد.
رژیم گروه طالبان، بانک مرکزی و وزارت تجارت این گروه باید با نظارت دقیق و ایجاد مکانیزم‌های شفاف، از انتقال منافع کاهش دالر به جامعه اطمینان حاصل کنند. در غیر آن، سود این روند تنها به جیب دلالان و واسطه‌گران خواهد رفت.
روی هم رفته باید گفت که کاهش دالر می‌تواند هم فرصت باشد و هم تهدید. اگر این کاهش به درستی مدیریت و بهره‌برداری شود، می‌تواند منجر به کاهش هزینه‌های زندگی، افزایش ثبات اقتصادی و تقویت پول ملی گردد. در غیر آن، تنها اثر آن در آمارهای اقتصادی باقی می‌ماند و تأثیری در زندگی روزمره مردم نخواهد داشت.
نویسنده: محمدنوید «دانشپور»
