نویسنده: محمدهارون خردمند
در بحبوحه‌ی یکی از طولانی‌ترین و خون‌بارترین بحران‌های انسانی قرن بیست‌ویکم، رژیم اسرائیل از طرحی تازه با عنوان «توزیع کمک‌های بشردوستانه» در نوار غزه رونمایی کرده است؛ طرحی که در ظاهر، رنگ‌وبوی انسان‌دوستانه دارد، اما به باور بسیاری از کارشناسان، پوششی است بر تداوم یک استراتژی پیچیده برای اعمال فشار و کنترل گسترده‌تر بر جمعیت محاصره‌شده‌ی غزه.
نوار غزه از سال ۲۰۰۷ تاکنون، زیر محاصره‌ی شدید زمینی، دریایی و هوایی اسرائیل قرار دارد؛ محاصره‌ای که به ایجاد یکی از بحرانی‌ترین وضعیت‌های انسانی در جهان انجامیده است. در شرایطی که دسترسی به غذا، آب، خدمات صحی و دارو به حداقل رسیده، حالا برنامه‌ی جدید اسرائیل، به‌جای رفع این موانع، مدعی ارائه «کمک‌های کنترل‌شده» به مردم غزه است.
مطابق گزارش رسانه‌های عبری‌زبان، از جمله شبکه ۱۴ و تایمز آو اسرائیل، قرار است توزیع این کمک‌ها نه از سوی نهادهای بی‌طرف بین‌المللی، بلکه از طریق شرکت‌هایی با سابقه در همکاری‌های امنیتی با دولت آمریکا صورت گیرد. به گفته منابع اسرائیلی، یکی از شرکت‌های منتخب، زیرمجموعه‌ای از یک شرکت مشاوره امنیت ملی در آمریکاست.
اگرچه مقامات اسرائیلی گفته‌اند ارتش مستقیماً در توزیع کمک‌ها دخالت نخواهد داشت، اما زیرساخت‌ها، مسیرهای ورود و مکان‌های توزیع به‌صورت کامل تحت کنترل نیروهای نظامی باقی خواهد ماند. بر اساس طرح منتشرشده، تنها روزانه ۱۰۰ کامیون اجازه ورود خواهند داشت؛ عددی که بسیار کمتر از حجم ورودی در دوره‌های آتش‌بس است، زمانی‌که بیش از ۶۰۰ کامیون در روز وارد غزه می‌شدند.
کارشناسان و تحلیل‌گران، این اقدام را نوعی «مدیریت گرسنگی» توصیف کرده‌اند؛ وضعیتی که در آن مردم فقط به مقدار کافی برای زنده‌ماندن کمک دریافت می‌کنند، بدون آن‌که قادر باشند ذخیره‌سازی یا بهبود معیشت کنند.
دفتر رسانه‌ای دولت فلسطین در غزه، بلافاصله با صدور بیانیه‌ای این طرح را رد کرد. در این بیانیه آمده است: «آنچه اسرائیل در قالب کمک عرضه می‌کند، در واقع ابزاری برای تثبیت محاصره و مشروعیت‌بخشی به اشغال است. مردم ما نیازمند آزادی و پایان محاصره‌اند، نه بسته‌های کنترلی غذا.»
از سوی دیگر، دیده‌بان حقوق بشر اروپا-مدیترانه نیز هشدار داده که این طرح می‌تواند به یک سازوکار بلندمدت برای کنترل سیاسی و امنیتی غزه تبدیل شود. این نهاد تأکید کرده که «هیچ برنامه‌ی کمک‌رسانی، هرقدر هم گسترده، نمی‌تواند جایگزین حقوق اساسی چون حق تعیین سرنوشت و پایان اشغالگری شود.»
سازمان ملل متحد نیز با دیده‌ی تردید به این برنامه نگریسته است. هماهنگ‌کننده ویژه سازمان ملل در روند صلح خاورمیانه تأکید کرده که کمک‌های بشردوستانه نباید به ابزاری برای شانه خالی کردن اسرائیل از مسئولیت‌های حقوقی‌اش تبدیل شود.
در این میان، از سوی هم، شبکه ۱۲ تلویزیون اسرائیل از طرحی تازه از سوی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، خبر داده که بر اساس آن، مراکزی برای توزیع کمک‌ها در غزه با حمایت مالی برخی کشورهای عربی ایجاد خواهد شد.
با این حال، بسیاری از منابع اسرائیلی تصریح کرده‌اند که در این طرح، سخنی از آزادی اسرا یا پایان درگیری‌ها نیست. این موضوع باعث نگرانی شدید نهادهای حقوق بشری شده است، چراکه این طرح می‌تواند گامی دیگر در راستای عادی‌سازی بحران و نادیده‌گرفتن ریشه‌های آن تلقی شود.
کمیته پیگیری نیروهای ملی و اسلامی فلسطین با انتشار بیانیه‌ای شدیداللحن، طرح اسرائیل برای توزیع کمک‌ها را بخشی از «توطئه‌ای بزرگ‌تر برای اشغال کامل غزه و اخراج ساکنان آن» توصیف کرده است. در این بیانیه آمده: «این اقدام، تعرضی آشکار به قوانین بین‌المللی و نقض وظایف نهادهای امداد‌رسان است.»
این کمیته از سازمان‌های بین‌المللی خواسته است در برابر این برنامه بایستند و از تمامی کشورها به‌ویژه کشورهای اسلامی و عربی دعوت کرده تا از همکاری با این طرح امتناع ورزند و کمک‌های خود را از مسیرهای قانونی و انسانی به مردم غزه برسانند.
روی همه رفته باید گفت که راهبرد جدید اسرائیل در قالب توزیع کمک‌های انسانی، اگرچه با ظاهری متمدن و انسان‌دوستانه ارائه شده، اما در بطن خود بازتابی از همان سیاست دیرینه‌ی محاصره، فشار و مهار جمعیت در غزه است. غزه همچنان در محاصره است؛ با این تفاوت که اکنون این محاصره، چهره‌ای تازه و پیچیده‌تر به خود گرفته است.
