نویسنده: محمد هارون خردمند
در پی تحولات اخیر در سوریه و بازآرایی گروه‌های افراطی در منطقه، کشورهای آسیای مرکزی با نگرانی فزاینده‌ای تحولات امنیتی در خراسان‌افغانستان را رصد می‌کنند.
تحلیل‌گران منطقه‌ای هشدار داده‌اند که خراسان‌افغانستان، تحت اداره گروه طالبان، به نقطه تمرکز تازه‌ای برای جنگ‌جویان بین‌المللی تروریستی، به‌ویژه نیروهای وابسته به داعش، القاعده و سایر گروه‌های فراملی بدل شده است.
بر اساس گزارش تازه‌ای که توسط اکونومیک تایمز منتشر شده، شماری از جنگ‌جویان اسلام‌گرای سوری در استان‌های بدخشان، بغلان و هرات مستقر شده‌اند؛ حضوری که نه‌تنها ساختار امنیتی درون‌کشوری خراسان‌افغانستان را پیچیده‌تر می‌سازد، بلکه تهدید مستقیمی برای کشورهای هم‌مرز چون تاجیکستان، ازبیکستان و حتی هند به‌شمار می‌رود.
در همین حال، گزارش سی‌وپنجم تیم تحلیل و پشتیبانی شورای امنیت سازمان ملل نیز حاکی از گسترش کم‌سابقه‌ی پایگاه‌های آموزشی و پناه‌گاه‌های امن برای القاعده و سایر گروه‌های جهادی در سراسر خراسان‌افغانستان است.
به اساس این گزارش، گروه طالبان اجازه داده‌اند که القاعده در دست‌کم ۱۴ استان این کشور، پایگاه‌های نظامی و آموزشی ایجاد کند. شبکه القاعده نه‌تنها در مناطق دورافتاده، بلکه در شهر کابل نیز با پوشش خانواده‌محور مستقر شده است.
در بخش دیگر این گزارش، به همکاری مستقیم گروه طالبان با گروه تحریک طالبان پاکستان (TTP) اشاره شده است. این گروه، با پشتیبانی مستقیم گروه طالبان، توانسته مراکز آموزشی تازه‌ای در چهار استان خراسان‌افغانستان راه‌اندازی کند. هم‌زمان، جنبش اسلامی ترکستان شرقی که پیش‌تر در سوریه فعال بود، اکنون در اردوگاه‌هایی در خاک خراسان‌افغانستان، مجهز به سلاح‌های ضد تانک دیده می‌شود.
طبق این گزارش همچنین، جماعت انصارالله که اغلب با عنوان «طالبان تاجیک» شناخته می‌شود، فعالیت‌های آموزشی خود را در استان‌های تخار و خوست توسعه داده است. بر بنیاد گزارش‌ها، این گروه واحد نظامی به‌نام «انصار» ایجاد کرده که در شهرستان امام‌صاحب کندز مستقر شده و مأموریت آن، نفوذ به مرزهای جنوبی تاجیکستان عنوان شده است.
تحقیقات موازی از سوی نهاد «Small Arms Survey» نیز ابعاد نگران‌کننده‌ای از قاچاق اسلحه در خراسان‌افغانستان را افشا کرده است. بر اساس این تحقیق، گروه طالبان با بهره‌گیری از ساختارهای غیررسمی، در تجارت گسترده سلاح، به‌ویژه تجهیزات امریکایی و شوروی سابق، نقش کلیدی دارند و از بازارهای محلی فروش سلاح مالیات جمع‌آوری می‌کنند. این فعالیت‌ها، افزون بر پیامدهای داخلی، می‌تواند به تأمین تسلیحاتی گروه‌های منطقه‌ای منجر شود.
در این میان، ارتباطات فزاینده میان گروه‌های جهادی منطقه‌ای، از جمله گروه طالبان پاکستان، جنبش اسلامی ازبیکستان و جماعت انصارالله با حمایت شبکه‌هایی از سوریه و پاکستان، نشان می‌دهد که خراسان‌افغانستان به مقر مرکزی جهادگرایی در آسیای جنوبی و مرکزی بدل شده است. گزارش‌ها حاکی از آن‌اند که داعش نیز در تلاش برای تحکیم جایگاه خود در خراسان‌افغانستان و پاکستان است و نه‌تنها حکومت‌های منطقه بلکه خود گروه طالبان را نیز در فهرست اهداف خود قرار داده است.
اکونومیک تایمز می‌افزاید که داعش بخشی از آموزش‌های خود را با پشتیبانی نهادهای امنیتی در ایالت بلوچستان پاکستان دریافت می‌کند؛ موضوعی که بار دیگر بحث حمایت‌های فرامنطقه‌ای از تروریسم را به سطح اول گفت‌وگوهای امنیتی در منطقه کشانده است.
این در حالی است که پس از سقوط دولت پیشین خراسان‌افغانستان و بازگشت گروه طالبان به قدرت در اوت ۲۰۲۱، سازمان‌های بین‌المللی و کشورهای منطقه بارها درباره تبدیل شدن این کشور به پناه‌گاه امن تروریسم جهانی هشدار داده‌اند.
خلأ اطلاعاتی، نبود نظارت نهادهای مستقل و حضور شبکه‌های قومی و قبیله‌ای، گروه منطقه‌ای، القاعده، داعش و به تازه‌گی سوریه‌ها در خراسان‌افغانستان باعث شده تا این کشور بار دیگر به میدان تجمع بازیگران تروریستی بین‌المللی بدل شود؛ وضعیتی که نه‌تنها صلح منطقه‌ای، بلکه نظم جهانی را نیز به چالش می‌کشد.
