نگارنده: مانی فرهمند

پیش در آمد

ایالات متحده آمریکا دارای تاریخی پیچیده و گسترده در حمایت از نظام‌های سیاسی به ویژه جمهوریت‌ها در سراسر جهان است. این کشور در بازسازی اروپا پس از جنگ جهانی دوم و تقویت دموکراسی‌های نوپا نقش ارزرشمندی داشت. طرح مارشال یکی از مثال‌های بارز این حمایت اقتصادی و سیاسی بود که به تقویت نظام‌های جمهوریت در اروپا کمک کرد. این کشور در بسیاری از دوره‌های تاریخی در آمریکای لاتین دخالت کرده تا دولت‌های جمهوری‌خواه را حمایت یا حتی برقرار کند. به عنوان مثال، در پاناما و نیکاراگوئه. در دوران جنگ سرد، آمریکا از جنبش‌های ضد کمونیستی و دموکراتیک در کشورهای مختلف حمایت کرد. این حمایت‌ها شامل کمک‌های مالی، نظامی و آموزشی به گروه‌هایی که برای نظام‌های جمهوریت مبارزه می‌کردند می‌شد.

یک نمونه جنجالی و پیچیده، حمایت آمریکا از انقلاب ۱۹۷۹ ایران نیز است که برخی منابع ادعا می‌کنند آمریکا با ایجاد ارتباط با روح‌الله خمینی و تضمین عدم کودتای نظامی، به شکل‌گیری جمهوری اسلامی ایران کمک کرده است. این ادعاها بر اساس اسناد منتشر شده از دولت کارتر مطرح شده‌اند. این کشور در موارد مختلفی در کشورهایی مانند عراق، خراسان/افغانستان و لبنان دخالت کرده تا دولت‌های جمهوری‌خواه را حمایت یا ایجاد کند. این مداخلات شامل حمایت نظامی، سیاسی و اقتصادی بوده‌اند.

مریم افشنگ نویسنده مقاله «دستور ترامپ برای قطع کمک‌های خارجی و تاثیر آن بر نهادها و رسانه‌های ایرانی» به تاریخ ۹ بهمن ۱۴۰۳ – ۲۸ ژانویه ۲۰۲۵ در سایت بی‌بی‌سی می‌نویسد: دونالد ترامپ در یکی از فرمان‌های اجرایی که امضا کرد تمام کمک‌های خارجی آمریکا را به مدت ۹۰ روز تعلیق کرده است. او سه ماه برای بازبینی این کمک‌ها فرصت خواسته است. این کمک‌ها که سال ۲۰۲۳ حدود ۷۰ میلیارد دلار بوده است به بیش از دویست کشور جهان، پانزده هزار نهاد و سازمان ارائه می‌شود. در بخشنامه صادر شده تامین مالی نظامی اسرائیل و مصر و همچنین چند مورد مربوط به کمک‌های بشردوستانه مانند برنامه‌های مربوط به کمک به آوارگان در سودان، مستثنی اعلام شده است. به گفته منابع آگاه، ده‌ها نهاد حقوق بشری و توسعه دمکراسی و رسانه‌های فارسی زبان که درباره ایران کار می‌کنند تحت تاثیر این تعلیق قرار گرفتند و فعالیت آن‌ها موقتا محدود یا متوقف شده است.

خانم افشنگ می‌نویسد: هدف از ارائه این کمک‌ها از سوی آمریکا، «ترویج دموکراسی، تقویت نهادهای مدنی، گسترش آزادی بیان و مهار نظام‌های اقتدارگرا» اعلام شده است. توقف یا تعدیل این بودجه تاثیر مهمی بر فعالیت سازمان‌هایی دارد که سال‌ها است نقض حقوق بشر را در ایران مستند می‌کنند. همچنین به گفته یک منبع آگاه قطع این کمک‌ها «می‌تواند زندگی و جان افرادی که با این نهادها همکاری می‌کنند و در کشورهایی مانند ترکیه پناهنده‌اند را به خطر بیندازد.»

مارکو روبیو، وزیر خارجه جدید آمریکا در جلسه کمیته روابط خارجی سنا گفته بود کمک‌های آمریکا که «کاملا در راستای سیاست خارجی رئیس جمهور ایالات متحده نباشند» باید متوقف شوند. او در این جلسه گفته بود که «هر دلاری که خرج می‌کنیم، هر برنامه‌ای که تمویل می‌کنیم و هر سیاست که در پیش می‌گیریم باید پاسخی به یکی از این سه سوال روشن باشد: آیا آمریکا را امن‌تر می‌سازد؟ آیا آمریکا قدرتمندتر می‌شود؟ آیا آمریکا را مرفه‌تر می‌کند؟»

همچنان در گزارش خانم افشنگ آمده است که امید معماریان روزنامه نگار در گفت‌ و ‌گو با برنامه شصت دقیقه بی‌بی‌سی فارسی با اشاره به سخنان دونالد ترامپ و همراهان و طرفدارانش در دوران انتخابات مبنی بر قطع کمک‌های خارجی آمریکا گفت: «بیشتر این کمک‌ها به دولت‌ها است و مقدار بسیار کمی از آن‌ متعلق به نهادها و رسانه‌ها است.» او گفت: «ممکن است با ورورد آقای مارکو روبیو به وزارت خارجه و اطلاع او از تاثیر این کمک‌ها بر این نهادها و تاثیر آن دوباره این کمک‌ها برقرار شود.»

در این حال خراسان/افغانستان پس از روی کار آمدن دوباره گروه طالبان در سال ۲۰۲۱ و تعلیق تمامی کمک‌های توسعه‌ای و امنیتی، با محدودیت بانکی و بحران اقتصادی روبرو شد. پس از آن کمک‌های بشردوستانه با هدف تأمین نیازهای فوری از طریق سازمان‌های غیرانتفاعی و بدون دخالت حکومت گروه طالبان عرضه می‌شد. اما اهداکنندگان در سال‌های اخیرکمک‌های خود به خراسان/افغانستان را هرچه بیشتر کم کرده‌اند، در اعتراض به محدودیت‌های فزاینده حکومت گروه طالبان برای زنان و همچنین وقوع بحران‌ در کشورهای دیگر.

پیشینه کمک‌های آمریکا در جهان

ایالات متحده آمریکا به عنوان یکی از بزرگ‌ترین اهداکنندگان کمک‌های خارجی در جهان شناخته می‌شود. پیشینه این کمک‌ها شامل موارد زیر است:

۱. جنگ جهانی دوم و بعد آن: در طی جنگ جهانی دوم، آمریکا از طریق قانون وام و اجاره Lend-Lease Act به کشورهای متفقین کمک‌های نظامی و اقتصادی ارسال کرد. بعد از جنگ، برنامه‌های بازسازی مانند طرح مارشال به کشورهای اروپایی کمک کرد تا اقتصاد خود را احیا کنند.

۲. دوران جنگ سرد: کمک‌های آمریکا در این دوره بیشتر برای مقابله با کمونیسم بود. از جمله این برنامه‌ها می‌توان به دکترین ترومن اشاره کرد که هدفش حمایت از کشورها برای توسعه دموکراسی و مقابله با نفوذ شوروی بود.

۳. کمک‌های بشردوستانه و توسعه‌ای: آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده USAID مسئولیت اصلی ارسال کمک‌های توسعه‌ای و بشردوستانه را بر عهده دارد. این کمک‌ها شامل آموزش، بهداشت، توسعه اقتصادی، و حمایت از حقوق بشر می‌شود.

۴. کمک‌های اخیر: تا سال ۲۰۲۳، آمریکا حدود ۶۸ میلیارد دلار کمک خارجی اهدا کرده است. این کمک‌ها به بیش از دویست کشور و هزاران نهاد و سازمان در سراسر جهان ارائه شده‌اند. با این حال، در ژانویه ۲۰۲۵، دولت ترامپ کمک‌های خارجی را به مدت ۹۰ روز متوقف کرده است تا این برنامه‌ها از نظر همسویی با اهداف سیاست خارجی بازبینی شوند.

۵. مشارکت در بحران‌های جهانی: آمریکا در بسیاری از بحران‌های بشردوستانه، مانند زلزله‌ها، قحطی‌ها یا جنگ‌ها، کمک‌های فوری و طولانی‌مدت ارائه کرده است.

این کمک‌ها همواره با اهداف سیاسی، اقتصادی و امنیتی آمریکا در سطح جهانی همراه بوده‌اند، هرچند که اهداف بشردوستانه نیز بخش مهمی از این کمک‌ها را تشکیل می‌دهند.

۱. سطوح مختلف این کمک‌ها

آمریکا در سال‌های گذشته به کشورهای مختلف کمک‌های متنوعی ارائه داده است، از جمله: ۱) کمک‌های بشردوستانه شامل غذا، دارو، و سرپناه برای کمک به بحران‌های انسانی مانند قحطی، جنگ، و بلایای طبیعی. ۲) کمک‌های توسعه‌ای: این کمک‌ها برای ارتقاء بهداشت، آموزش، و توسعه اقتصادی است. برنامه‌هایی مانند وام‌های کم‌بهره، کمک‌هزینه‌ها، و بورس‌های تحصیلی در این دسته قرار می‌گیرند.

۳) کمک‌های نظامی: شامل تجهیزات نظامی، آموزش نظامیان، و کمک‌های مالی به نیروهای نظامی کشورهای دوست یا متحد، مانند کمک‌های نظامی به اسرائیل و مصر. ۴) کمک‌های اضطراری: برای مواقع بحرانی مانند زلزله، سیل، یا دیگر حوادث غیرمترقبه که نیاز به پاسخ سریع دارند.

بر اساس اطلاعات موجود، در سال ۲۰۲۳، آمریکا حدود ۶۸ میلیارد دلار کمک خارجی اهدا کرده است. با این حال، به دنبال دستور اخیر رئیس‌جمهور ترامپ، بسیاری از این کمک‌ها برای بازنگری و همسوسازی با سیاست خارجی جدید آمریکا به حالت تعلیق درآمده‌اند، با معافیت‌هایی برای کمک‌های اضطراری و بشردوستانه.

۲. نتایج مورد انتظار امریکا از صرف هزینه این کمک‌ها

آمریکا با کمک به کشورهای دیگر و صرف هزینه‌های قابل توجه، چندین هدف استراتژیک و سیاسی را دنبال می‌کند:

۱. تقویت نفوذ سیاسی و استراتژیک: کمک‌های خارجی می‌تواند به تقویت روابط دیپلماتیک و افزایش نفوذ آمریکا در مناطق مختلف جهان کمک کند. این امر به ویژه در مناطق پرتنش یا استراتژیک مانند خاورمیانه، آسیای مرکزی و آفریقا اهمیت دارد.

۲. ترویج دموکراسی و حقوق بشر: آمریکا اغلب کمک‌های خود را به عنوان ابزاری برای ترویج دموکراسی، حقوق بشر و حکومت قانون در کشورهای دریافت‌کننده استفاده می‌کند. این می‌تواند شامل حمایت از نهادهای مدنی، آموزش و توسعه سیاسی باشد.

۳. امنیت ملی و مبارزه با تروریسم: بخشی از کمک‌ها به کشورهای دیگر با هدف تقویت امنیت منطقه‌ای و مبارزه با تروریسم صورت می‌گیرد. از طریق تامین مالی و آموزش نیروهای نظامی و امنیتی کشورهای متحد، آمریکا می‌تواند به کاهش تهدیدات علیه خود و متحدانش کمک کند.

۴. توسعه اقتصادی: کمک‌های آمریکا می‌تواند به توسعه اقتصادی کشورهای دریافت‌کننده کمک کند که به نوبه خود می‌تواند به افزایش ثبات اقتصادی منطقه‌ای و ایجاد بازارهای جدید برای تجارت و سرمایه‌گذاری آمریکایی منجر شود.

۵. مقابله با رقبای استراتژیک: این کمک‌ها می‌توانند ابزاری برای مقابله با نفوذ کشورهایی مانند چین و روسیه در مناطق مختلف جهان باشند. با حمایت از کشورهایی که ممکن است با این رقبا مواجه شوند، آمریکا می‌تواند نفوذ خود را حفظ یا گسترش دهد.

۶. کمک‌های بشردوستانه: در مواقع بحران‌های طبیعی یا انسانی، کمک‌های آمریکا می‌تواند به نجات جان انسان‌ها و کاهش رنج‌های جمعیت آسیب‌دیده کمک کند، که از نظر اخلاقی و انسانی نیز اهمیت دارد.

با این حال، با توجه به اخبار اخیر، دولت آمریکا به رهبری دونالد ترامپ در سال ۲۰۲۵ دستور تعلیق کمک‌های خارجی را صادر کرده است تا ارزیابی کند آیا این کمک‌ها با سیاست خارجی این کشور همخوانی دارند یا خیر. این تصمیم می‌تواند بر نتایج مورد انتظار فوق تأثیر بگذارد و نشان‌دهنده تغییری در اولویت‌ها یا رویکردهای سیاست خارجی آمریکا باشد.

ایران انترنشنال به تاریخ ۱۷ بهمن ۱۴۰۳، ۰۷:۱۷ این پرسش که آژانس توسعه جهانی آمریکا چیست و چرا ترامپ کمک‌های خارجی را تعلیق کرد؟ در این گزارش آمده است که: دونالد ترامپ دستور توقف ۹۰ روزه کمک‌های خارجی دولت آمریکا را صادر.

ترامپ اول بهمن و در نخستین روز از آغاز دوره ریاست‌جمهوری خود، با صدور یک فرمان اجرایی، کمک‌‌های خارجی آمریکا را به حالت تعلیق درآورد تا کارایی و هم‌سویی آن‌ها با سیاست «اول آمریکا» بررسی شود. طوری که ایلان ماسک، رییس اداره بهره‌وری دولت ترامپ، ۱۴ بهمن، یواس‌اِید (USAID) را «یک سازمان جنایتکار» توصیف کرد و خواستار نابودی آن شد. بنابرین ساعاتی پس از این اظهار ‌نظر، وب‌سایت آژانس توسعه جهانی آمریکا از دسترس خارج شد. هزینه‌های این آژانس، تنها بخش کوچکی از بودجه فدرال ایالات متحده را تشکیل می‌دهد، اما ساختارش ممکن است آن را به هدفی آسان برای کاهش هزینه‌ها در دوران ترامپ تبدیل کرده باشد. حامیان یو‌اس‌اید می‌گویند که این سازمان، بازوی کلیدی «نفوذ آمریکا» است که در صورت نابودی، نمی‌توان به راحتی آن را بازسازی کرد. نسخه آرشیوشده وب‌سایت یو‌اس‌اید حاکی است در دهه‌های بعد، این آژانس به ارائه کمک‌های بیشتر برای پشتیبانی از توسعه بهداشت و آموزش، ترویج دولت‌های دموکراتیک و بازارهای آزاد پرداخت.

بر اساس گزارش سرویس تحقیقات کنگره آمریکا (CRS)، از اوایل دهه ۱۹۹۰، برنامه‌های بهداشتی بزرگ‌ترین بخش یو‌اس‌اید از نظر بودجه بوده‌اند که در سال ۲۰۰۴ با میلیاردها دلار کمک وزارت امور خارجه آمریکا برای مبارزه با اچ‌آی‌وی/ایدز، تقویت شدند. بخش بهداشت تا دوران همه‌گیری کووید-۱۹ همچنان در صدر پروژه‌های یو‌اس‌اید قرار داشت، اما در سال ۲۰۲۲ کمک‌های بشردوستانه و در سال ۲۰۲۳ کمک‌های حکمرانی آمریکا به اوکراین، به بزرگ‌ترین بخش‌های این سازمان تبدیل شدند.

پیشینه کمک‌های آمریکا در خراسان/افغانستان

در دهه‌های اخیر، آمریکا به طور مداوم از برنامه‌هایی برای ترویج دموکراسی، حقوق بشر و حکومت قانون در کشورهای در حال توسعه حمایت می‌کند که عموماً شامل کمک‌های مالی به نهادهای مدنی، برگزاری انتخابات آزاد و عادلانه و آموزش سیاسی می‌شود.

این موارد نشان می‌دهند که آمریکا در طول تاریخ خود، هم به عنوان یک ابرقدرت و هم به عنوان یک نیروی ترویج‌کننده دموکراسی، در کمک به نظام‌های جمهوریت نقش داشته است. با این حال، میزان و نحوه این حمایت‌ها بسته به زمان، مکان و شرایط سیاسی متفاوت بوده است.

هزینه‌های همکاری آمریکا در خراسان/افغانستان پیش از گروه طالبان نخست به دوره‌ای برمی‌گردد که شامل دهه‌های ۱۹۸۰ تا قبل از ۱۹۹۶ می‌شود، در این دوره، آمریکا عمدتاً از طریق حمایت از مجاهدین در مقابله با اشغال شوروی فعال بود. دهه ۱۹۸۰ آمریکا در زمان جنگ خراسان/افغانستان و شوروی (۱۹۷۹-۱۹۸۹) به مجاهدین کمک‌های مالی، نظامی و اطلاعاتی ارائه داد. برآورد دقیق هزینه‌های این دوره مشکل است، اما برخی منابع ادعا می‌کنند که ایالات متحده حدود ۳ میلیارد دلار در این جنگ هزینه کرده است که این شامل تجهیزات، آموزش و کمک‌های مالی بوده است.

پس از خروج نیروهای شوروی در سال ۱۹۸۹، آمریکا حمایت‌های مالی خود را به تدریج کاهش داد، اما کمک‌های بشردوستانه و تلاش‌هایی برای تثبیت دولت‌های پس از شوروی ادامه داشت. با این حال، هزینه‌های دقیق این دوره مستند نشده‌اند. در دهه ۱۹۹۰، هزینه‌های مستقیم آمریکا در خراسان/افغانستان به شدت کاهش یافته بود، زیرا آمریکا توجه خود را به مسائل دیگر در جهان معطوف کرده بود. با این حال، کمک‌های بشردوستانه و برخی حمایت‌های محدود از گروه‌های مختلف ممکن است همچنان ادامه داشته باشد. بنابراین، هزینه‌های مستقیم آمریکا در خراسان/افغانستان پیش از گروه طالبان به طور عمده به دوره جنگ با شوروی مربوط می‌شود که برآورد می‌شود چیزی در حدود ۳ میلیارد دلار بوده باشد. این رقم شامل هزینه‌های مستقیم نظامی و غیرنظامی است. توجه داشته باشید که این هزینه‌ها به دقت مستند نشده‌اند و برآوردها ممکن است متفاوت باشند.

۱. دوره جمهوریت جمهوریت

بر اساس اطلاعات موجود، هزینه‌های آمریکا برای کمک به نظام جمهوری خراسان/افغانستان از زمان حملات یازده سپتامبر ۲۰۰۱ تا سقوط جمهوریت (که در اوت ۲۰۲۱ رخ داد) به شرح زیر است:

۱. هزینه‌های نظامی: بر اساس گزارش‌ها، وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) تا سال ۲۰۱۹، حدود ۷۷۸ میلیارد دلار هزینه کرده بود. با ادامه جنگ تا سال ۲۰۲۱، این رقم افزایش یافته است و به گفته برخی منابع، هزینه‌های نظامی در خراسان/افغانستان تا زمان خروج نیروها حدود ۸۲۵ میلیارد دلار رسیده است.

۲. هزینه‌های بازسازی و کمک‌های غیرنظامی: وزارت امور خارجه آمریکا و آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده USAID حدود ۴۴ میلیارد دلار برای پروژه‌های بازسازی و کمک‌های غیرنظامی هزینه کرده‌اند. برخی از این هزینه‌ها شامل کمک به نهادهای دولتی، آموزش، بهداشت و توسعه اقتصادی می‌شود.

۳. کمک‌های امنیتی: آمریکا حدود ۸۸ میلیارد دلار برای تجهیز و آموزش نیروهای امنیتی خراسان/افغانستان اختصاص داده است که شامل ارتش ملی خراسان/افغانستان و نیروی پلیس می‌شود.

با جمع کردن این ارقام، هزینه کلی آمریکا برای کمک به نظام جمهوری خراسان/افغانستان از پس از یازده سپتامبر تا سقوط جمهوریت به حدود ۹۵۷ میلیارد دلار می‌رسد. این اعداد تقریبی هستند زیرا هزینه‌های مرتبط با این دوره ممکن است شامل هزینه‌های دیگری باشند که به طور کامل در گزارش‌های عمومی ثبت نشده‌اند.

نتایج کمک‌های امریکا و مشکلات ناشی از آن

کمک‌های آمریکا به جمهوریت خراسان/افغانستان پس از یازده سپتامبر تا سقوط آن در اوت ۲۰۲۱، با نتایج و مشکلات مختلفی همراه بود که در زیر به آنها اشاره می‌شود:

۱. توسعه زیرساخت‌ها: ساخت مدارس، جاده‌ها، بیمارستان‌ها و سایر زیرساخت‌های عمومی که به بهبود کیفیت زندگی در برخی مناطق کمک کرد.

۲. آموزش و سلامت: افزایش دسترسی به آموزش به ویژه برای دختران و پسران، و بهبود شاخص‌های سلامت عمومی از جمله کاهش مرگ و میر مادران و نوزادان.

۳. نیروهای امنیتی: توسعه نیروهای امنیتی ملی خراسان/افغانستان که امکان برقراری امنیت نسبی در برخی مناطق را فراهم کرد.

۴. دموکراسی و حقوق بشر: برگزاری انتخابات، ترویج آزادی‌های مدنی و تلاش برای تقویت حقوق بشر.

۵. رسانه‌ها و آزادی بیان: توسعه رسانه‌های مستقل و بهبود آزادی بیان که منجر به افزایش آگاهی عمومی شد.

مشکلاتی که این حمایت بی رویه در قبال داشت را می‎توان به شکل زیر خلاصه بیان کرد:

۱. فساد: یکی از بزرگترین مشکلات کمک‌ها، فساد گسترده در سطوح مختلف دولت خراسان/افغانستان بود که بسیاری از پروژه‌ها را ناکارآمد کرد.

۲. عدم پایداری: بسیاری از پروژه‌های بازسازی پس از خروج آمریکا و متحدانش دوام نیاوردند یا به دلیل عدم نگهداری مناسب یا ادامه جنگ تخریب شدند.

۳. امنیت: با وجود هزینه‌های عظیم برای نیروهای امنیتی، این نیروها پس از خروج نیروهای بین‌المللی نتوانستند در برابر گروه طالبان مقاومت کنند، که نشان‌دهنده مشکلات در آموزش، رهبری و انگیزه بود.

۴. وابستگی اقتصادی: اقتصاد خراسان/افغانستان به شدت به کمک‌های خارجی وابسته شد و با قطع این کمک‌ها، اقتصاد کشور با بحران‌های عمیقی مواجه شد.

۵. توزیع نابرابر کمک‌ها: بسیاری از مناطق روستایی و دورافتاده از مزایای کمک‌ها بهره‌مند نشدند، که منجر به نارضایتی و شکاف‌های اجتماعی-اقتصادی شد.

۶. مشکلات فرهنگی و اجتماعی: تلاش برای تغییرات سریع در فرهنگ و جامعه خراسان/افغانستان بدون در نظر گرفتن پیچیدگی‌های محلی و سنتی، مقاومت و مشکلات فراوانی را به همراه داشت.

۷. سقوط سریع: با خروج نیروهای آمریکایی و ناتو، سقوط سریع و غیرمنتظره جمهوریت نشان داد که کمک‌های ارائه شده نتوانسته‌اند پایه‌های پایداری برای دولت ایجاد کنند. این نتایج و مشکلات نشان‌دهنده پیچیدگی‌های مداخلات بین‌المللی، به ویژه در زمینه بازسازی و توسعه پس از جنگ است.

۲. همکاری دولت بایدن در ارسال پول به گروه طالبان و کمک بر پایداری رژیم گروه طالبان

دولت بایدن پول‌هایی را به خراسان/افغانستان تحت کنترل گروه طالبان فرستاده است، اما مکانیزم و نتایج آن بحث‌برانگیز هستند طوری که بخشی از این پول به عنوان کمک‌های بشردوستانه برای رسیدگی به نیازهای اساسی جمعیت خراسان/افغانستان مانند غذا، دارو، و آموزش ارسال شده است. این پول‌ها از طریق سازمان‌های بین‌المللی و غیردولتی منتقل می‌شوند تا از دسترسی مستقیم گروه طالبان به آن‌ها جلوگیری شود. همچنان بخشی از دارایی‌های مسدود شده بانک مرکزی خراسان/افغانستان که در آمریکا نگهداری می‌شد، به یک صندوق امانی در سوئیس منتقل شد تا برای کمک‌های بشردوستانه استفاده شود، بدون اینکه مستقیماً به دست گروه طالبان برسد.

بایدن در سه سال و نیم گذشته، پول هفتگی به خراسان/افغانستان فرستاده است، اما این اقدام به طور مشخص به منظور کمک به مردم خراسان/افغانستان و نه تقویت گروه طالبان انجام شده است. دلایل و توضیحات مرتبط با این موضوع به شرح زیر است:

۱) کمک‌های بشردوستانه: بر اساس گزارش‌ها، این پول‌ها به عنوان کمک‌های بشردوستانه ارسال شده‌اند تا نیازهای اساسی مردم خراسان/افغانستان تامین شود. کاخ سفید تأکید کرده که هدف از این کمک‌ها، حمایت از مردم خراسان/افغانستان بدون تقویت گروه طالبان بوده است.

۲) مدیریت اقتصادی: پس از خروج نیروهای آمریکایی از خراسان/افغانستان، این کشور با بحران اقتصادی شدید مواجه شد. ارسال پول به بانک‌های خصوصی خراسان/افغانستان به منظور کمک به ثبات اقتصادی و جلوگیری از فروپاشی کامل نظام مالی این کشور انجام شده است.

۳) محدودیت‌های قانونی و تحریم‌ها: آمریکا مجوزهای مشروطی را برای تعاملات مالی با نهادهای دولتی تحت کنترل گروه طالبان صادر کرده است، اما این به معنای حمایت مستقیم از گروه طالبان نیست. این مجوزها تنها برای امور بشردوستانه و تحت شرایط خاص داده شده‌اند.

۴) نظارت بین‌المللی: سازمان‌های بین‌المللی و نهادهای کمک‌رسانی در توزیع این پول‌ها دخیل هستند تا از هدایت آن به سمت اهداف نظامی یا تقویت گروه‌های تروریستی جلوگیری شود.

۵) واکنش‌ها و انتقادات: با این حال، این اقدام با انتقاداتی از سوی برخی سیاستمداران آمریکایی و فعالان حقوق بشر مواجه شده که معتقدند این پول‌ها به طور غیرمستقیم به تقویت گروه طالبان انجامیده است.

بنابراین، هدف اصلی از ارسال این پول‌ها کمک به مردم خراسان/افغانستان بوده، اما مسائل پیچیده‌ای مانند نظارت، شفافیت و مدیریت این کمک‌ها همچنان مورد بحث و مناقشه است.

نتایج مثبت برای آمریکا از این هزینه‌های حمایت از گروه طالبان منجر به کاهش بحران انسانی برای آمریکا شد زیرا با توجه به بحران اقتصادی و انسانی در خراسان/افغانستان، این کمک‌ها برای پیشگیری از فروپاشی کامل اقتصادی و کاهش رنج مردم عادی بوده است. این می‌تواند به پایداری منطقه‌ای و کاهش مهاجرت غیرقانونی کمک کند.

همچنان در امر مبارزه با تروریسم که بخشی از استدلال این است که با حفظ ثبات نسبی در خراسان/افغانستان، می‌توان از افزایش قدرت گروه‌های تروریستی دیگر مانند داعش جلوگیری کرد. همچنین، همکاری‌های محدود با گروه طالبان برای مبارزه با تروریسم صورت گرفته است.

حفظ نفوذ دیپلماتیک که آمریکا از طریق کمک‌ها می‌تواند نفوذ خود را در منطقه حفظ کند و در مذاکرات آینده با گروه طالبان دست بالاتری داشته باشد. با این حال، این اقدامات با انتقادات زیادی همراه بوده‌اند. برخی منتقدان معتقدند که این پول‌ها غیرمستقیم به دست گروه طالبان می‌رسد و می‌تواند منجر به تقویت این گروه شود. همچنین، مسائل مربوط به شفافیت و نظارت بر نحوه مصرف این پول‌ها از دیگر نگرانی‌های مطرح شده است. در مقابل هزینه کردن آمریکا در طی سه سال و نیم اخیر سودی که گروه طالبان از پول‌های ارسالی دولت بایدن بردند به طور مستقیم و غیرمستقیم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

بصورت مستقیم: به تقویت اقتصادی این گروه منجر شده است اگرچه پول‌ها به طور مستقیم به گروه طالبان داده نشده‌اند، اما بخشی از کمک‌های بشردوستانه وارد اقتصاد خراسان/افغانستان شده و به طور غیرمستقیم می‌تواند به حفظ و بهبود شرایط اقتصادی تحت کنترل گروه طالبان کمک کند. این می‌تواند شامل افزایش دسترسی به منابع مالی از طریق مالیات یا درآمدهای ناشی از فعالیت‌های اقتصادی باشد. افزایش اعتبار سیاسی گروه طالبان که دریافت کمک‌های بین‌المللی، حتی اگر مستقیماً به گروه طالبان داده نشود، می‌تواند به بهبود وجهه بین‌المللی آن‌ها کمک کند و نشان دهد که جامعه جهانی به نوعی با آنها تعامل دارد.

به صورت غیرمستقیم سودی که گروه طالبان مستفید شدند: نخست به کاهش فشار داخلی منجر شده؛ یعنی کمک‌های بشردوستانه به کاهش فشارهای داخلی بر گروه طالبان به دلیل ناتوانی در تأمین نیازهای اولیه مردم کمک می‌کند. این می‌تواند نارضایتی‌ها را کاهش داده و حکومت آن‌ها را پایدارتر کند.همچنان این هزینه‌ها به بهبود امنیت نیز انجامیده است که با بهبود شرایط اقتصادی و کاهش فشارهای داخلی، گروه طالبان می‌توانند منابع بیشتری را برای حفظ امنیت و مبارزه با گروه‌های مخالف، از جمله داعش، اختصاص دهند.

آخرین سودی که به طلبان بصورت غیر مستقیم رسیده است به تقویت موقعیت در مذاکرات است؛ دریافت کمک‌های بین‌المللی، حتی غیرمستقیم، می‌تواند موقعیت گروه طالبان را در مذاکرات آینده با جامعه جهانی یا بازیگران منطقه‌ای تقویت کند. باید توجه داشت که این کمک‌ها از طریق سازمان‌های بین‌المللی و غیردولتی ارسال می‌شود و هدف اصلی آن‌ها کمک به مردم عادی خراسان/افغانستان است. با این حال، گروه طالبان به عنوان گروه حاکم، می‌توانند از اثرات غیرمستقیم این کمک‌ها سود ببرند.

۳. قطع کمک‌های ترامپ

با توجه به گزارش رسانه‌ای بی‌بی‌سی به تاریخ ۹ بهمن ۱۴۰۳ – ۲۸ ژانویه ۲۰۲۵ فعالیت ۵۰ نهاد امدادرسان متوقف شده است. درین خصوص شبکه طلوع‌نیوز به نقل از وزارت اقتصاد حکومت گروه طالبان گزارش داده که فعالیت ۵۰ نهاد امدادرسان در خراسان/افغانستان به دلیل تعلیق کمک‌های خارجی آمریکا متوقف شده است. عبداللطیف نظری، معاون وزارت اقتصاد حکومت گروه طالبان از کشورهای جهان از جمله آمریکا خواست که «کمک‌های بشری را سیاسی نسازند.»

امیرخان متقی، وزیر خارجه حکومت گروه طالبان نیز در مصاحبه با بی‌بی‌سی گفته است که: «قطع کمک‌ها در خراسان/افغانستان، تاثیر دارد، اما امیدواریم که زیاد تاثیر منفی نداشته باشد و دایمی هم نباشد.» درین خصوص به نقل از این سایت رئیس برنامه جهانی غذا نیز از کاهش کمک‌های بین‌المللی و تعلیق کمک‌های آمریکا ابراز نگرانی کرد و گفت این تصمیم زندگی میلیون‌ها افغان را متاثر و گرسنگی را در این زمستان تشدید می‌کند.

شیائو-وی لی به خبرگزاری رویترز گفت این سازمان «تنها قادر به کمک به نیمی» از افغانستانی‌های نیازمند است در شرایطی که به گفته او بسیاری از مردم تنها با «نان و چای» زندگی می‌کنند.

رویترز به نقل از منابعی گزارش کرد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا دستور توقف همه کمک‌های بشردوستانه به کشورهای دیگر را صادر کرده است و هیچ کشوری از جمله خراسان/افغانستان مستثنی نشده است. این تصمیم نگرانی‌هایی را در مورد تأثیر منفی آن بر وضعیت مردم در خراسان/افغانستان ایجاد کرده است. هرچند در حال حاضر پیامد این تصمیم آمریکا مشخص نیست اما ایالت متحده بزرگترین کشور حامی کمک‌‌های بین‌المللی به خراسان/افغانستان است و ۴۰ درصد بودجه فعالیت‌های سازمان‌های بین‌المللی و داخلی نیز وابسته به این بودجه است.

شیائو-وی لی، اندکی پیش از پایان ماموریت سه‌ساله خود در خراسان/افغانستان به رویترز گفت که کاهش بودجه باعث شده است حدود نیمی از ۱۵ میلیون افغان که به‌شدت نیازمند غذا هستند، در زمستان سخت امسال کمک غذایی دریافت نکنند: «بیش از شش میلیون نفر است که احتمالاً روزانه یک یا دو وعده غذا می‌خورند که آنهم فقط نان و چای است. متأسفانه این وضعیت کسانی است که از دریافت کمک‌ها محروم شده‌اند.» براساس آمار سازمان ملل متحد، تنها اندکی بیشتر از نیم بودجه مورد نیاز در سال ۲۰۲۴ تامین شد و امدادگران نگرانند که در سال جاری این مقدار نیز کاهش یابد.

لی گفت: «فکر می‌کنم هر اقدامی برای کاهش کمک‌ها برای خراسان/افغانستان نگران کننده است… چه کمک به برنامه جهانی غذا باشد یا نهادهای دیگر. نیاز در خراسان/افغانستان بسیار است. من امیدوارم که هرگونه تصمیمی که گرفته می‌شود نیازهای مردم، زنان و کودکان در نظر گرفته شود.»

بر اساس داده‌های جدید سیگار، اداره بازرسی ویژه آمریکا در امور بازسازی خراسان/افغانستان، آمریکا از سال ۲۰۲۱ میلادی به این‌سو، ۳/۷ میلیارد دلار کمک بشردوستانه و توسعه‌ای به خراسان/افغانستان انجام داده اما این کمک‌ها «بر جلوگیری از نقض حقوق زنان و دختران و تبدیل نشدن خراسان/افغانستان به پناهگاه امن تروریست‌ها اثر نگذاشته است.» دولت دونالد ترامپ گفته است که تمامی پروژه‌هایی را که آمریکا در سطح جهانی پشتیبانی مالی می‌کند بررسی مجدد خواهد کرد. آقای ترامپ و برخی دیگر از مقامات کلیدی دولت او پرداخت میلیارد‌ها دلار از پول مالیات‌دهندگان آمریکایی به خراسان/افغانستان تحت حاکمیت گروه طالبان را زیر سوال برده‌اند. اگر دولت ترامپ تصمیم به قطع ارسال پول به خراسان/افغانستان بگیرد، تأثیرات آن بر وضعیت گروه طالبان و خراسان/افغانستان می‌تواند به شرح زیر باشد:

تأثیرات مستقیم بر گروه طالبان: قطع کمک‌های بشردوستانه و مالی می‌تواند به تضعیف اقتصادی گروه طالبان منجر شود، به خصوص اگر این کمک‌ها به طور غیرمستقیم به تقویت اقتصاد تحت کنترل آن‌ها کمک می‌کرد. این می‌تواند منابع مالی آن‌ها را محدود کند. بدون کمک‌های بین‌المللی، فشار بر گروه طالبان برای تأمین نیازهای اساسی مردم افزایش می‌یابد، که ممکن است به نارضایتی‌های داخلی و بی‌ثباتی بیشتر منجر شود.

تأثیرات غیرمستقیم: قطع کمک‌ها می‌تواند به تشدید بحران انسانی در خراسان/افغانستان منجر شود، با افزایش فقر، گرسنگی و کمبود دارو. این وضعیت می‌تواند جامعه را به سمت بی‌ثباتی بیشتر سوق دهد و به طور غیرمستقیم به گروه طالبان فشار بیاورد. و همچنان در صورت تضعیف گروه طالبان، ممکن است گروه‌های تروریستی دیگر مانند داعش فرصت بیشتری برای افزایش نفوذ و قدرت در مناطق تحت کنترل گروه طالبان پیدا کنند.

به این ترتیب کاهش نفوذ بین‌المللی در خراسان/افغانستان و قطع کمک‌ها ممکن است به کاهش نفوذ آمریکا و متحدانش در منطقه منجر شود، چرا که دیگر کشورها یا سازمان‌ها ممکن است جای خالی را پر کنند یا نفوذ خود را افزایش دهند.

تأثیرات سیاسی: قطع کمک‌ها می‌تواند موقعیت گروه طالبان را در مذاکرات بین‌المللی تضعیف کند، اما همچنین ممکن است انگیزه‌ای برای تغییر رفتار یا سیاست‌های آن‌ها ایجاد کند تا مجدداً کمک‌ها را جلب کنند. جامعه جهانی ممکن است فشارهای سیاسی و دیپلماتیک بیشتری برای تغییر رفتار گروه طالبان اعمال کند، اما این فشارها بدون منابع مالی برای امدادرسانی ممکن است کمتر مؤثر باشند. باید توجه داشت که تأثیرات دقیق بستگی به چگونگی اجرای این سیاست، واکنش‌های جهانی دیگر و شرایط داخلی خراسان/افغانستان دارد. قطع کمک‌های آمریکا به خراسان/افغانستان می‌تواند توسط کشورهایی مانند چین و روسیه به روش‌های مختلف “تلافی” شود، اما این تلافی ممکن است شکل‌های متفاوتی به خود بگیرد:

به نقل از العربی فارسی شیلی مور کاپیتو، سناتور آمریکایی لایحه‌ای را با هدف منع رسیدن کمک‌های آمریکا به دست گروه طالبان و «دیگر سازمان‌های تروریستی»، معرفی کرد. در بیانیه این سناتور آمده است که «این لایحه به طور خاص، کمک‌های ایالات متحده به سازمان ملل متحد برای کمک‌رسانی به خراسان/افغانستان را تا زمانی که وزارت امور خارجه گواهی به کنگره ارائه نکند، ممنوع می‌کند». در بیانیه آمده است: «این لایحه به ما اطمینان خواهد داد که هیچ کمک مالی ایالات متحده در محموله‌های نقدی سازمان ملل به خراسان/افغانستان گنجانده نشده و هیچ سازمان تروریستی جهانی، پولی از طریق این کمک‌ها دریافت نخواهد کرد.»

کاپیتو گفت: «مردم آمریکا نمی‌خواهند از دلارهای مالیات‌شان برای تامین مالی تروریسم استفاده شود.» او افزود: «من مفتخرم که همکارانم را در معرفی قانونی رهبری می‌کنم که حمایت مالی از تروریست‌های جهانی را متوقف و تضمین می‌کند که وجوه ایالات متحده در محموله‌های نقدی سازمان ملل به خراسان/افغانستان گنجانده نمی‌شود یا به نفع گروه طالبان هدایت نمی‌شود.» پاپیتو گفت: «رژیم گروه طالبان یک رژیم سرکوبگر است که تقریباً تمام حقوق زنان و دختران افغان را سلب کرده است.» این در حالی است که ترامپ ارسال میلیاردها دلار از سوی دولت جو بایدن به خراسان/افغانستان تحت کنترل گروه گروه طالبان را «غیرقابل قبول» خواند و بر لزوم توقف چنین کمک‌هایی تاکید کرد. رئیس ‌جمهوری آمریکا همچنین اسکان مجدد هزاران پناهجوی افغان که با نیروهای آمریکایی در خراسان/افغانستان همکار بودند را متوقف کرد.

شکل‌های ممکن تلافی

۱. افزایش نفوذ اقتصادی: نخست) چین می‌تواند سرمایه‌گذاری‌های خود را در خراسان/افغانستان گسترش دهد، به ویژه در بخش‌های معدن و زیرساخت‌ها. پروژه‌هایی مانند “کمربند و جاده” می‌تواند تقویت شود تا حضور اقتصادی چین در منطقه افزایش یابد. دوم روسیه ممکن است با ارسال کمک‌های اقتصادی یا سرمایه‌گذاری در بخش‌های انرژی و امنیتی، نفوذ خود را افزایش دهد و حمایت از گروه طالبان را تقویت کند.

۲. کمک‌های بشردوستانه: هر دو کشور می‌توانند کمک‌های بشردوستانه بیشتری ارسال کنند تا خود را به عنوان حامیان مردم خراسان/افغانستان نشان دهند و جای خالی کمک‌های آمریکا را پر کنند.

۳. حمایت سیاسی: چین و روسیه می‌توانند از موقعیت خود در شورای امنیت سازمان ملل یا دیگر نهادهای بین‌المللی برای حمایت از گروه طالبان یا کاهش فشارهای بین‌المللی بر آن‌ها استفاده کنند. این می‌تواند شامل مخالفت با قطعنامه‌های ضد گروه طالبان باشد.

۴. همکاری‌های امنیتی: روسیه ممکن است همکاری‌های امنیتی خود را با گروه طالبان برای مبارزه با تروریسم، به ویژه در مناطق مرزی با آسیای مرکزی، افزایش دهد. چین همچنین می‌تواند با گروه طالبان همکاری کند تا از فعالیت‌های جدایی‌طلبانه اویغورها جلوگیری کند.

۵. دیپلماسی منطقه‌ای: هر دو کشور می‌توانند نقش فعال‌تری در دیپلماسی منطقه‌ای ایفا کنند، به ویژه در نشست‌های منطقه‌ای که برای ثبات خراسان/افغانستان برگزار می‌شود، تا نفوذ خود را در تصمیم‌گیری‌های مربوط به خراسان/افغانستان افزایش دهند.

با این حال، این اقدامات تلافی‌جویانه با محدودیت‌هایی نیز همراه است. چین و روسیه باید مراقب باشند که درگیری‌ها یا بی‌ثباتی‌های بیشتر در خراسان/افغانستان به منافع امنیتی و اقتصادی آن‌ها در منطقه آسیب نرساند. همچنین، هر دو کشور منافع متفاوت و گاهی متضادی در خراسان/افغانستان دارند که می‌تواند همکاری آن‌ها را پیچیده کند.

نتیجه: سناریوهای احتمالی شش ماه آینده خراسان/افغانستان پس از قطع ارسال پول به گروه طالبان

قطع کمک‌های مالی آمریکا به خراسان/افغانستان می‌تواند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر توانایی گروه طالبان در پرداخت معاش کارمندان اداری‌شان تأثیر بگذارد:

۱) کاهش منابع مالی: بخشی از کمک‌های آمریکا، حتی اگر برای اهداف بشردوستانه باشد، به طور غیرمستقیم به اقتصاد خراسان/افغانستان کمک می‌کند که می‌تواند شامل حفظ یا ایجاد تعادل در بودجه دولت گروه طالبان شود. قطع این کمک‌ها می‌تواند به کاهش درآمدهای مالی دولت منجر شود.

۲) تضعیف اقتصادی: کمک‌های مالی بین‌المللی معمولاً به تقویت اقتصاد کمک می‌کنند. با قطع این کمک‌ها، اقتصاد خراسان/افغانستان می‌تواند بیشتر تضعیف شود، که به نوبه خود درآمدهای مالیاتی و دیگر منابع درآمد دولت را کاهش می‌دهد. این امر می‌تواند منابع مالی برای پرداخت معاش کارمندان را محدود کند.

۳) افزایش فشار بر بودجه: با کاهش درآمدها، گروه طالبان ممکن است مجبور شوند اولویت‌های بودجه‌ای خود را تغییر دهند. ممکن است تصمیم بگیرند بودجه را به بخش‌های امنیتی یا نظامی اختصاص دهند و پرداخت معاش کارمندان اداری را به تعویق بیندازند.

۴) کاهش اعتماد عمومی: تأخیر در پرداخت معاش می‌تواند به کاهش اعتماد عمومی به توانایی اداره گروه طالبان در مدیریت کشور منجر شود. این می‌تواند به نوبه خود بی‌ثباتی‌های بیشتری را به همراه داشته باشد.

رویین رهنوش نویسنده مقاله‌ای در بی‌بی‌سی در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۴۰۳ – ۳۱ ژانویه ۲۰۲۵ نگاشته است که: حکومت گروه طالبان در تازه‌ترین اقدام برای کنترل نوسان ارزش افغانی در برابر ارز خارجی دوباره تاکید کرده‌است که هر فرد تنها مجاز است تا ۵۰۰۰ دلار را از طریق فرودگاه‌ها و ۵۰۰ دلار را از راه‌های زمینی به خارج از خراسان/افغانستان انتقال دهد. همچنین در این فرمان ورود ارز کشورهای منطقه به خراسان/افغانستان ممنوع اعلام شده است و مسئولیت نظارت بر جلوگیری از «قاچاق» ارز، طلا، سنگ‌های قیمتی و آثار باستانی به نهادهای اطلاعاتی گروه طالبان واگذار شده است.

پس از سقوط نظام قبلی به دست گروه طالبان، در سه سال اخیر پول افغانی چندبار دچار نوسان شد. از جمله اوایل سال ۲۰۲۲ که یک دلار تا مرز ۱۳۰ افغانی هم رسید. قبل از آن در ۳۰ جنوری ۲۰۲۲ یک افغانی ۹۴ افغانی معامله می‌شد. در ۳۰ جنوری ۲۰۲۳ یک دلار حدود ۸۹ افغانی. و در ۳۰ جنوری ۲۰۲۴ که قیمت افغانی سیر صعودی‌اش را پیموده بود هر دلار ۷۵ افغانی معامله می‌شد. در جنوری ۲۰۲۵ و پس از این که دونالد ترامپ هشدار توقف کمک به خراسان/افغانستان را داد، یک دلار ۸۵ افغانی شد. البته در اکتبر ۲۰۲۴ قیمت دلار در خراسان/افغانستان ۶۵ افغانی هم شده بود.

با توجه به شرایط پیش آمده در خصوص جایگزینی منابع گروه طالبان ممکن است به دنبال منابع مالی جایگزین باشند، از جمله کمک‌ها از کشورهای دیگر (مثل چین یا روسیه)، افزایش مالیات، یا حتی فعالیت‌های غیرقانونی برای تأمین بودجه. همچنان مدیریت بحران که در شرایط بحرانی، ممکن است گروه طالبان برنامه‌هایی برای مدیریت بحران‌های مالی داشته باشند، مانند کاهش هزینه‌های غیرضروری یا مذاکره برای کمک‌های بین‌المللی جدید. بنابراین، ارتباط میان قطع کمک‌های آمریکا و تأخیر در پرداخت معاش کارمندان اداره گروه طالبان می‌تواند به دلایل اقتصادی، مالی و سیاسی باشد، اما این رابطه مستقیم نیست و به نحوه مدیریت منابع و سیاست‌های گروه طالبان نیز بستگی دارد. به تعلیق درآمدن کمک‌های آمریکا به خراسان/افغانستان تحت کنترل گروه طالبان می‌تواند به سناریوهای مختلفی منجر شود:

سناریوی ۱: تشدید بحران انسانی: نخست افزایش فقر و گرسنگیاست که بدون کمک‌های بشردوستانه، وضعیت اقتصادی و اجتماعی خراسان/افغانستان می‌تواند بدتر شود، منجر به افزایش فقر، گرسنگی، و کمبود دارو. دوم مهاجرت گسترده است که تشدید بحران ممکن است به موج جدیدی از مهاجرت‌های برون‌مرزی منجر شود. سوم تضعیف گروه طالبان از داخل است که در نتیجه فشارهای داخلی بر حکومت گروه طالبان به دلیل ناتوانی در تأمین نیازهای اساسی مردم افزایش می‌یابد.

این در حالی است که به نقل از سایت بی‌بی‌سی: جان ایگِلند، دبیرکل شورای پناهندگان نروژ نیز گفته بود دستور آقای ترامپ برای تعلیق کمک‌های خارجی آمریکا به مدت حد اقل ۹۰ روز، «عواقب فوری و فاجعه‌باری» در خراسان/افغانستان خواهد داشت: «این تصمیم باعث شگفتی و نگرانی سازمان‌ها شده است، چرا که آنها مجبورند خود را آماده کاهش بیشتر کمک‌ها از بزرگ‌ترین اهداکننده به خراسان/افغانستان بکنند.»

آقای ترامپ قبلاً گفته بود که «پول کمک آمریکا به خراسان/افغانستان به دست گروه طالبان می‌رسد که نباید برسد.» حکومت گروه طالبان گفته است هیچ کمکی از آمریکا دریافت نمی‌کند و مدیریت و اختیار تمام پول در دست سازمان‌های کمک‌رسان است. در همین حال، ارزش افغانی (واحد پول خراسان/افغانستان) در برابر دلار پایین آمده و قیمت مواد اولیه خوراکی در بازارهای خراسان/افغانستان افزایش یافته است. برای جلوگیری از سقوط ارزش افغانی، حکومت گروه طالبان اقدام به فروش دلار در بازار آزاد کرده است و برای جلوگیری از افزایش مواد غذایی نرخنامه تدوین می‌کند.

با توجه به گزارشی که در سایت شفقنا به تاریخ سه‌شنبه ۱۶ / ۱۱ /۱۴۰۳ انتشار یافت از تعلیق کمک‌های آمریکا؛ بحران معیشتی در خراسان/افغانستان و افزایش فشار گروه طالبان در گفت‌وگوی شفقنا خراسان/افغانستان با یک کارشناس خراسان/افغانستانی پرداخته است. با تعلیق کمک‌های بین‌المللی، فشارهای اقتصادی بر مردم خراسان/افغانستان افزایش یافته و گروه طالبان برای جبران این کمبود، مالیات‌ها را سنگین‌تر کرده‌اند. در همین حال، اختلافات داخلی میان جناح‌های مختلف این گروه، به‌ویژه میان جریان قندهار و شبکه حقانی، مانعی جدی در مسیر تعامل با جامعه جهانی و کاهش محدودیت‌های داخلی ایجاد کرده است.

محمدامین حیدری، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل سیاسی، در گفت‌وگو با شفقنا خراسان/افغانستان تأکید می‌کند که ادامه این وضعیت می‌تواند بحران معیشتی مردم را تشدید کند و کشور را بیش از پیش به سوی انزوا سوق دهد.

با اعلام تعلیق کمک‌های ایالات متحده در دوره ترامپ، گروه طالبان اعلام کردند که معاش سه ماه سربازان خود را پرداخت نخواهند کرد. این اولین تأثیر داخلی قطع این کمک‌ها بود. با ادامه تعلیق کمک‌های بین‌المللی و کاهش حمایت سایر کشورها، علاوه بر تزلزل پایه‌های حکومت گروه طالبان، مردم خراسان/افغانستان بیشترین ضربه را خواهند خورد.

در گزارشی که بی‌بی‌سی به تاریخ ۱۳ بهمن ۱۴۰۳ – ۱ فوریه ۲۰۲۵ انتشار نموده است: در پی تحولات سیاسی در ایالات متحده آمریکا که بزرگترین کشور کمک‌کننده به پروژه‌های بشردوستانه در خراسان/افغانستان بود، دولت جدید این کشور کمک‌های بشری را به حالت تعلیق در آورد. این اقدام دولت دونالد ترامپ، حالا به انسداد بیش از ۵۰ نهاد امدادرسان در خراسان/افغانستان انجامیده و نرخ ارز افغانی را به صورت غیرمنتظره متاثر ساخته است. سقوط ارزش واحد پول خراسان/افغانستان و اخبار قطع کمک‌های بشری آمریکا به سازمان‌های کمک‌رسان، نه تنها سازمان‌های غیر دولتی بلکه پرداخت حقوق بیش از یک میلیون از کارمندان ملکی و نظامی در این کشور را نیز با تاخیر مواجه کرده است.

پروانه علی زاده خبرگزاری رویترز به تاریخ ۱۴۰۳/۱۱/۳ در مقاله‌ای که در سایت خبری دویچه وله به نشر رسیده است نوشته است که: رئیس یک سازمان بزرگ امدادرسانی هشدار داده است که فرمان رئیس جمهور ترامپ به تعلیق سه ماهه کمک‌های امریکا پیامدهای «فوری و فاجعه‌بار» بر خراسان/افغانستان خواهد داشت، جایی که برنامه‌های امدادی از قبل با کمبود بودجه مواجه است.

بیش از ۲۳ میلیون تن، یعنی بیش از نیمی از جمعیت این کشور جنگزده، به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند. این در حالی است که به دلیل بحران‌های بزرگ دیگر در جهان و همچنین محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی که گروه طالبان بر زنان و دختران وضع کرده اند، کمک‌های بشری به خراسان/افغانستان قبلاَ کاهش یافته است. کمک‌های توسعه‌ای که بخش مهمی از بودجه حکومت سابق خراسان/افغانستان را تشکیل می‌داد، پس از خروج نیروهای بین‌المللی از خراسان/افغانستان و تسلط دوباره گروه طالبان در سال ۲۰۲۱ قطع شده است.

حیدری درباره تأثیر توقف کمک‌های مالی جامعه جهانی بر اقتصاد خراسان/افغانستان گفت: «اقتصاد خراسان/افغانستان عمدتاً بر کشاورزی و دامداری متکی است که پس از خشکسالی‌های اخیر به‌شدت آسیب دیده است. از سوی دیگر، چهار دهه بی‌ثباتی سیاسی مانع توسعه زیرساخت‌های کشور شده و آن را در زمره کشورهای فقیر قرار داده است. با توجه به این شرایط، اقتصاد خراسان/افغانستان به کمک‌های بین‌المللی وابسته شده است. تعلیق کمک‌های آمریکا از دو جهت اهمیت دارد؛ نخست، گروه طالبان را تحت فشار قرار داده و آن‌ها را مجبور می‌کند مالیات‌های بیشتری بر مردم تحمیل کنند. دوم، سازمان‌های خصوصی که به مردم کمک می‌کردند، دچار مشکل خواهند شد. در مجموع، مردم خراسان/افغانستان بیشترین آسیب را خواهند دید.»

وی در پاسخ به این پرسش که آیا تحریم‌های موجود، مردم عادی را بیش از گروه طالبان تحت فشار قرار داده است، گفت: «قطع کمک‌ها گروه طالبان را تحت فشار قرار خواهد داد. چنانکه اکنون می‌بینیم، آن‌ها اعلام کرده‌اند که سه ماه معاش نیروهای خود را پرداخت نمی‌کنند. این تأثیر مستقیم بر زندگی مردم خراسان/افغانستان دارد، زیرا انزوای بین‌المللی گروه طالبان، تعاملات سیاسی، امنیتی و اقتصادی آن‌ها را کاهش داده و تأثیر منفی شدیدی بر شرایط معیشتی مردم گذاشته است. هرچه فشار بر گروه طالبان افزایش یابد، آن‌ها این فشار را بر مردم منتقل خواهند کرد، زیرا بخش مهمی از بودجه خود را از مالیات‌های داخلی تأمین می‌کنند.

سناریوی ۲: تقویت نقش بازیگران منطقه‌ای: افزایش نفوذ چین و روسیه است که این کشورها ممکن است از فرصت استفاده کرده و نقش خود را در خراسان/افغانستان تقویت کنند، هم از طریق کمک‌های مالی و هم از طریق پروژه‌های اقتصادی. همچنان حمایت از جناح‌های دیگر که ممکن است کشورهای منطقه‌ای از جناح‌های مخالف گروه طالبان حمایت کنند تا تعادل قدرت را تغییر دهند.

سناریوی ۳: تغییر رفتار گروه طالبان: یعنی بازنگری در سیاست‌ها زیرا گروه طالبان ممکن است مجبور شوند برای جلب کمک‌های بین‌المللی مجدد، در سیاست‌های خود تغییراتی ایجاد کنند، مثلاً در زمینه حقوق بشر یا مبارزه با تروریسم. مذاکرات جدید ممکن است مذاکرات جدیدی با جامعه جهانی برای تغییر شرایط کمک‌ها آغاز شود.

سناریوی ۴: افزایش بی‌ثباتی و تروریسم: که با ضعیف شدن گروه طالبان، ممکن است گروه‌های تروریستی دیگر مانند داعش فرصت بیشتری برای گسترش نفوذ خود پیدا کنند. کاهش کمک‌ها می‌تواند به افزایش ناامنی و حملات تروریستی در داخل خراسان/افغانستان و حتی مناطق همجوار منجر شود.

سناریوی ۵: تغییر در سیاست‌های بین‌المللی: سازمان‌های بین‌المللی و سایر کشورها ممکن است به دنبال راه‌های دیگری برای کمک به مردم خراسان/افغانستان بدون دخالت مستقیم گروه طالبان باشند. همچنان جامعه جهانی ممکن است فشارهای دیپلماتیک خود را برای تغییر رفتار گروه طالبان افزایش دهد.

هر کدام از این سناریوها به طور جداگانه یا در ترکیب با هم می‌تواند رخ دهد، و نتایج دقیق به واکنش گروه طالبان، کشورهای منطقه، و سیاست‌های بین‌المللی بستگی دارد.