نویسنده: دکتر مانی فرهمند

عاشقی گر زین سرو گر زان سر است

عاقبت ما را بدان شه رهبر است

آفتاب آمد دلیل آفتاب

گر دلیلت باید از وی رو متاب

طرح مسئله

تاریخ شاهد ظهور ماندگارترین چهره‌ها بوده است که برخی به نیکویی یاد کننده و برخی هم به زشتی و پلشتی درین میان نیکوکارانی با کاریزمای برجسته و برخی با استبداد و تجاوز به حریم آزادی دیگران؛ نوابغ، قهرمانان، نام آوران، اندیشمندان، فلاسفه، هنرمندان، و هزاران چهره ماندگار تاریخ به ظهور رسیده اند که اغلب این شخصیت‌های فراتر از زمان و مکان خودشان اند. برای برخی گواه تاریخ بر تحسین و تمجید پرداخته است و برای برخی نیز نکوهش و زشتی و ننگ تاریخ گفته شده است. بنابرین کارنامه‌های تاریخی انسان‌های ماندگار گاهی تاریخ جوامع را سمت و سو داده است.

در میان این همه چهره‌های ماندگار تاریخ برخی نیز قهرمان بوده و فراتر از مرزهای زمان و مکان شان مورد داوری و تحسین قرار گرفته اند، این چهره‌ها کسانی چون ماندلا، گاندی چه‌ گوارا و مسعود اند که احترام زیادی از طرف نویسندگان، شعرا، هنرمندان، نقاشان، عکاسان، فلاسفه، دانشمندان و توده‌های مردم شده است و این را نمی‌توان نا دیده گرفت؛ چنین تفاوت‌های شخصیتی بر بنیادکارنامه‌های ماندگار و همیشه‌گی شان برجسته سازی شده است.

انسان‌های کاریزماتیک فقط با شخصیت‌های همطراز شان که فراتر از مرزهای جغرافیایی، نژادی و بستر تاریخی زمان شان می‌شود باید مورد مقایسه قرار گیرند که با نگاه تنگ نظرانه و عقده مندانه قومی و زبانی که در خور شأن چنین شخصیت‌های کاریزماتیک نمی‌باشد.

احمدشاه مسعود یکی از این چهره‌های تمام نشدنی است که همواره توسط دوستداران و مخالفانش مورد توجه و تقدیر قرار گرفته است و ازینرو همواره نگاه‌های داورانه نسبت به این شخصیت ماندگار تاریخی در کانتکس داخلی مورد توجه بوده و بنا بر گرایش‌های تباری و قبیلوی مخالفان برخی با شخصیت‌های مبتذل داخلی مورد مقایسه قرار گرفته است که ریشه در دشمن پنداری ذهنی چنین افراد می‌باشد.

مسعود شخصیتی است که انسان‌های زیادی بیرون از مرزهای کشورش به وی به دید یک چهره کاریزماتیک و ماندگار و یک رهبر بزرگ نگریسته شده و مورد احترام است. مسعود همچنان یکی از چهره‌های ماندگار قرن ۲۰ و ۲۱ که بیشترین آثار به زبان‌های مختلف در مورد کارنامه‌ها و تاثیرگزاری وی در جنگ سرد نوشته شده است. لازم نیست عقده مندان فرودست قوم گرا در مورد وی داوری نمایند و اگر چنین داوری هم صورت می‌گیرد ارزش مندانه نیست بلکه بیشتر از عقده مندی‌های ناشی شده است که ریشه در تبار و قوم و زبان بخشی از قوم‌گراهایی تکنوکرات است که گرایش‌های قومی شان را در پشت چهره‌ای به ظاهر روشنفکر پنهان می‌کنند.

هرکسی حق دارد برای خودش الگوی از شخصیت‌های متنوع قومی داشته باشد و این وجه احسن هم است اما به هیچ عنوان کار شایسته‌ای نخواهد بود تا یک شخصیت جهانی را با یک قبیله‌گرای افراطی و یا یک شخصیت موهوم مقایسه کرد و این نوع مقایسه نه بلکه نوعی مغالطه منطقی قیاس مع‌الفارق می‌باشد.

احمدشاه مسعود کیستی و ویژه‌گی‌های شخصیتی وی‌

احمدشاه مسعود یکی از برجسته‌ترین فرماندهان نظامی و رهبران سیاسی خراسان/افغانستان بود که به دلیل نقش مهمش در جنگ‌های تحمیلی داخلی خراسان/افغانستان و مقاومت در برابر تهاجم شوروی و گروه طالبان، به عنوان یک قهرمان ملی در خراسان/افغانستان شناخته می‌شود. او در ۲ سپتامبر ۱۹۵۳ در دره پنجشیر به دنیا آمد و در ۹ سپتامبر ۲۰۰۱ توسط دو مهاجم انتحاری القاعده کشته شد.

1. زندگینامه و نقش‌ها

احمدشاه مسعود در سال ۱۹۷۹ به عنوان فرمانده نیروهای مجاهدین در دره پنجشیر، علیه تهاجم شوروی مقاومت کرد و به دلیل موفقیت‌هایش در این مبارزه به «شیر دره پنجشیر» معروف شد. پس از خروج نیروهای شوروی از خراسان/افغانستان، مسعود به عنوان وزیر دفاع در دولت موقت مجاهدین به رهبری برهان‌الدین ربانی فعالیت کرد که به دلیل خواست گروه‌های مخالف حکومت اسلامی به ویژه خواست حزب اسلامی حکمتیار از این سمت کناره گرفت اما جایگاه وی همواره در نزد ارتش تحت امرش به عنوان آمر صاحب محفوظ ماند.

مقاومت علیه گروه طالبان: در سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱، زمانی که گروه طالبان بر بیشتر مناطق خراسان/افغانستان مسلط شدند، احمدشاه مسعود رهبری «جبهه متحد» (که به نام «ائتلاف شمال» نیز شناخته می‌شود) را بر عهده داشت و به مبارزه علیه گروه طالبان پرداخت. او موفق شد مناطقی از شمال خراسان/افغانستان، به‌ویژه دره پنجشیر، را از دست گروه طالبان خارج نگه دارد.

ترور و میراث: احمدشاه مسعود دو روز قبل از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ در یک حمله انتحاری توسط دو نفر که به عنوان خبرنگار ظاهر شده بودند، ترور شد. خلاصه این که مسعود به عنوان یک رهبر مقاومتی شناخته می‌شود که در طول جنگ‌های خراسان/افغانستان علیه نیروهای شوروی (۱۹۷۹-۱۹۸۹) و بعداً در مبارزه با گروه طالبان، نقش مهمی ایفا کرد.

2. دستاوردها و نقش‌ها

۱) مبارزه با شوروی: مسعود در طول جنگ شوروی علیه خراسان/افغانستان به عنوان یکی از فرماندهان برجسته مقاومت مجاهدین شناخته شد. او موفق شد نیروهای شوروی را از دره پنجشیر دفع کند و این منطقه را به یکی از مراکز اصلی مقاومت تبدیل کرد.

2. دوران جنگ تحمیلی داخلی: پس از خروج نیروهای شوروی، خراسان/افغانستان وارد یک دوره جنگ تحمیلی داخلی شد. مسعود نقش مهمی در دفاع از کابل در برابر گروه‌های رقیب داشت و مدتی به عنوان وزیر دفاع در دولت مجاهدین فعالیت کرد. مسعود همچنان توطئه‌های متعدد گروه‌های دخیل در جنگ‌های داخلی را شناسایی و خنثی کرد.
3. مبارزه با گروه طالبان: پس از ظهور گروه طالبان در اواسط دهه ۱۹۹۰، مسعود به یکی از اصلی‌ترین رهبران مخالف گروه طالبان تبدیل شد و جبهه متحد (ائتلاف شمال) را رهبری کرد. او توانست مناطق شمالی خراسان/افغانستان را در برابر گروه طالبان حفظ کند.
4. ترور: دو روز قبل از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ در ایالات متحده، احمدشاه مسعود توسط دو فرد که خود را به عنوان خبرنگار معرفی کرده بودند، ترور شد. این ترور توسط القاعده برنامه‌ریزی شده بود.

خلاصه این که احمدشاه مسعود به عنوان یک قهرمان ملی در خراسان/افغانستان شناخته می‌شود و بسیاری او را نماد مقاومت در برابر تجاوز خارجی و استبداد داخلی می‌دانند. او همچنین به عنوان یک رهبر استراتژیک و دارای دیدگاه‌های روشن برای آینده خراسان/افغانستان مورد تحسین قرار می‌گیرد. پس از مرگ او، روز ۹ سپتامبر در خراسان/افغانستان به عنوان روز مسعود و هفته شهدا شناخته می‌شود.

مسعود شخصیت که فراتر از مرز خراسان/افغانستان شناخته شد

احمدشاه مسعود به دلایل مختلف به یک چهره جاودان در تاریخ معاصر خراسان/افغانستان تبدیل شد:

1. مبارزه علیه اشغال شوروی: احمدشاه مسعود به عنوان فرمانده نیروهای مجاهدین در پنجشیر نقش حیاتی در مقابله با نیروهای اشغالگر شوروی در خراسان/افغانستان داشت. مقاومت او در برابر شوروی‌ها، بخصوص در دره پنجشیر که به “شیر پنجشیر” معروف شد، او را به یک نماد مقاومت ملی تبدیل کرد.
2. توانایی‌های نظامی و رهبری: مسعود به خاطر استراتژی‌های نظامی و توانایی‌های رهبری‌اش شناخته می‌شد. او با استفاده از تاکتیک‌های جنگ چریکی و مقاومت محلی توانست حملات مکرر شوروی را دفع کند.
3. دفاع از استقلال و تمامیت ارضی خراسان/افغانستان: پس از خروج شوروی و در دوران جنگ تحمیلی داخلی خراسان/افغانستان، مسعود به عنوان یکی از رهبران اصلی ائتلاف شمال در برابر گروه طالبان مبارزه کرد. او برای حفظ استقلال و تمامیت ارضی خراسان/افغانستان جنگید و علیه تلاش‌های گروه طالبان برای تحمیل حکومت تندروانه خود مقاومت کرد.
4. شهرت و محبوبیت بین‌المللی: مسعود به عنوان یک شخصیت ملی‌گرا و مخالف تندروی اسلامی، شهرت و احترام زیادی در جامعه بین‌المللی به دست آورد. او بارها به کشورهای غربی هشدار داد که گروه طالبان و القاعده تهدیدی جدی برای امنیت جهانی هستند.
5. شهادت و اسطوره‌سازی: قتل احمدشاه مسعود توسط عاملان القاعده در تاریخ ۹ سپتامبر ۲۰۰۱، دو روز قبل از حملات ۱۱ سپتامبر، او را به یک نماد اسطوره‌ای و قهرمانی ملی در خراسان/افغانستان تبدیل کرد. شهادت او به اوج اسطوره‌سازی و جاودانگی شخصیت او در تاریخ معاصر خراسان/افغانستان کمک کرد.

مجموعه این عوامل، احمدشاه مسعود را به یک چهره جاودان و قهرمانی ملی در تاریخ خراسان/افغانستان و در عرصه بین‌المللی تبدیل کرده است.

مسعود و محبوبیت فراتر از خراسان/افغانستان

احمدشاه مسعود، که به عنوان یکی از رهبران برجسته جهادگران افغان و رئیس جبهه مقاومت در برابر گروه طالبان شناخته می‌شود، در خراسان/افغانستان به عنوان یک شخصیت محبوب و برجسته شناخته می‌شود. محبوبیت او به خاطر نقش کلیدی‌اش در مبارزه با نیروهای شوروی در دهه ۱۹۸۰ و سپس در مقاومت علیه گروه طالبان در دهه ۱۹۹۰ است. او به عنوان یک قهرمان ملی و نماد مبارزه برای استقلال و آزادی در خراسان/افغانستان شناخته می‌شود. کارهای او در تقویت وحدت ملی و مبارزه با ظلم، باعث شده که او در میان مردم خراسان/افغانستان احترام و محبت زیادی داشته باشد.

احمدشاه مسعود، که در بین هواداران و دوستانش به عنوان آمر صاحب نیز شناخته می‌شود، یکی از چهره‌های مهم در تاریخ معاصر خراسان/افغانستان است. او نخست به عنوان یکی از فرماندهان مقاومت افغانستان در برابر اشغال شوروی و سپس در دوران جنگ‌های تحمیلی داخلی خراسان/افغانستان شناخته شد. محبوبیت او به دلیل شجاعت، توانمندی‌های نظامی و توانایی‌های رهبری‌اش در برابر قدرت‌های خارجی و گروه‌های داخلی بود. مسعود به عنوان “شیرفارسی” یا “قهرمان ملی” خراسان/افغانستان شناخته می‌شود و یاد و خاطره‌اش به عنوان یک نماد مقاومت و مبارزه برای آزادی و استقلال در این کشور باقی مانده است.

علت عقده مندی عده ای افاغنه در مورد احمدشاه مسعود

برخی افغان‌ها ممکن است به دلیل مسائل مختلف با شخصیت احمدشاه مسعود دچار احساسات منفی یا عقده‌مند باشند. این مسائل می‌تواند شامل دلایل سیاسی، تاریخی، یا اجتماعی باشد. احمدشاه مسعود یکی از شخصیت‌های مهم تاریخ معاصر خراسان/افغانستان بود و نظرات و برداشت‌های متفاوتی درباره اقدامات و میراث او وجود دارد. برای برخی، اقدامات سیاسی و نظامی او یا نقش او در دوره‌های مختلف تاریخ خراسان/افغانستان ممکن است به شکل‌های متفاوتی تفسیر شود و این تفسیرها می‌تواند منجر به احساسات متضاد و برخوردهای عقده‌مندانه گردد. در نتیجه، نظرات مختلف درباره او به شدت تحت تأثیر تجربه‌های فردی و دیدگاه‌های سیاسی قرار دارد. برخی از دلایل ممکن برای برخورد عقده‌مندانه با احمدشاه مسعود می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

1. تجربه‌های سیاسی و نظامی: دوران جنگ‌های داخلی و اختلافات سیاسی بین گروه‌های مختلف می‌تواند باعث شود که افراد نظرات متفاوتی درباره شخصیت‌های کلیدی داشته باشند.
2. تفاوت‌های قومی و نژادی: اختلافات قومی و نژادی نیز می‌تواند باعث شود که برخی گروه‌ها دیدگاه‌های منفی‌تری نسبت به برخی شخصیت‌ها داشته باشند.